Jismoniy tarbiya

M ushaklarning asosiy xususiyatlari 
Mushakning  asosiy  xususiyati  uning  qisqarishidir.  har  bir  tirik 
to ‘qima  singari  mushak  ham  qo‘zg‘aluvchanlik  qobiliyatiga  ega, 
mushak  ta ’sirida  javoban  ko ‘zg‘aladi,  ya’ni  qisqaradi.  Mushakning 
qisqarishi  natijasida  turli  jarayonlar  vujudga  keladi.  Masalan,  yurak 
mushagining qisqarishi  natijasida tomirlarga qon chiqarib turiladi va shu 
yusinda  organ  va  to ‘qimalar  qon  bilan  ta ’m inlanadilar  ovqat-hazm 
organlarining  mushaklarini  qisqarishi  natijasida  ularda  b o ‘lgan  oziqa 
yaxshi aralashadi va hazm b o ‘ladi,  ichakning bir joyidan ikkinchi joyiga 
o‘tadi,  ya’ni  ovqatning  hazm  qilinishi  va  qonga  surilishi  ta ’minlanadi. 
Skelet  mushaklarining  qisqarishi  natijasida  turli  harakatlar  vujudga 
kelib, juda murakkab ishlar bajariladi.  M ushakning turiga qarab  ularning 
qisqarishi  ham har xil  b o ‘ladi.  Tekis tolali m ushaklar aksarisi avtomatik 
holda,  asab  hamda  gumoral  mexanizmlarning  uzluksiz  ta ’siriga  ritmik 
qisqarish  bilan  javob  beradi.  Birinchi  qarashda  bu  mushaklarning 
qisqarishi  o‘z  holicha  asab  tarm og‘ining  ishtirokisiz  vujudga  kelgandek 
bo‘lib  tuyulsa  ham,  aslida  markaziy  asab  tarm og‘i  xususan,  vegetativ 
asab tarmog‘i ta ’sirida sodir bo‘ladi.
K o‘ndalang-targ‘il 
mushaklarning 
xususiyati 
butunlay 
boshqacha. 
Ko‘ndalang-targ‘il 
mushaklar 
normal 
sharoitda 
harakatlanuvchi  asablar  orqali  keladigan 
im pulslar  ta ’siridagina 
qisqaradi.  Tekis  tolali  mushaklar  sekin  va  uzoq  qisqarsa,  ko‘ndalang- 
targ‘il  mushaklar  tez  qisqarib,  tez  bo‘shashadi.  M ushakning  bir  uchiga 
yuk  osib,  uni  cho‘zishga  harakat  qilinsa,  m ushak  bunga  qarshilik 
ko‘rsatadi  agar osilgan yukning  og‘irligini  ko‘paytirib  mushakni  qancha 
ko‘p  cho‘zishga  harakat  qilsak,  uning  qarshilik  k o ‘rsatishi  shuncha 
ortadi,  y a’ni  osilgan  yukning  og‘irligiga  javoban  mushak  ham 
cho‘ziladi.  Bu mushakning egiluvchanligini k o ‘rsatadi.

---