Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati

Darsning motor zichligi (MZ) – bu darsning umumiy davomiyligiga nisbatan o‘quvchilarning darsda aynan 
xarakat faoliyatining aktivligi uchun sarflangan sof vaqtidir. 
Motor zichlikni aniqlashda mashqlarni bajarish uchun sarflangan sof vaqt (t
yev
) xisoblanadi. t
yev
  100% 
ko‘paytirilib, darsning umumiy vaqtiga (t
umum
) bo‘linadi. 
ум
ев
t
t
МЗ
%
100
×
=
 
Masalan, aniqlanishicha o‘quvchilarni jismoniy mashq larni bajarish uchun sarflangan vaqti 25 minutga teng 
(qolgan 15 minuti o‘qituvchini dars materialini tushuntiirshi, Mash ulot joyini tayyorlashi, vazifalarni o‘zgartirish 
uchun joy almashtirish tik turib dam olish va boshqalarga sarflanadi). Bu xolda darsning M3 quyidagiga teng. 
%
5
,
62
40
%
100
25
=
×
=
ум
св
МЗ
 

---

Motor zichlik dars jarayonida doimo o‘zgaradi. Bunday o‘zgarishlarning shartligini darsda qo‘llanilayotgan 
jismoniy mashqlarning mazmunini turli-tumanligi, ulardan foydalanish joyi va qo‘llanilayotgan usuliyatlar bilan 
izoxlash mumkin. Darsning M3 ning ko‘rsatgichlarini o‘zgarishi darsning tipiga xam boliq. Xarakat texnikasini 
takomillashtirish va jismoniy sifatlarni rivojlantirish darslarida M3 70-80% gacha ko‘tarilishi mumkin. Aqliy faoliyat 
ko‘proq aralashgan, xarakat faoliyatini o‘zlashtirish darslarida esa 50% gacha pasayib ketishi mumkin. 
M3 ni axamiyati muximligini eotirof etishimizga qaramay u xech qachon 100% bo‘lishi mumkin emas, aks 
xolda darsni materialini tushintirish, sodir bo‘ladigan xatolar, ular ustida fikr yuritishga vaqt qolmagan bo‘lar edi. Bu 
o‘z navbatida o‘quv ishlarining sifati, samaradorligiga salbiy taosir ko‘rsatgan bo‘lar edi.