Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati

Uchinchi  davr  – jismoniy tarbiya xaqidagi nazariy bilimlarni intensiz to‘planishi, uyonish davridan XIX 
asrning oxirigacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi. Inson tarbiyasi, uni o‘qitish, davolash xaqidagi fanning rivojlanishi 
filosoflar, pedagog va vrachlarning jismoniy tarbiya muammo-lariga eotibor qila boshlashlari davri, jismoniy 
tarbiyaning moxiyati xaqidagi falsafiy, pedagogik va tibbiy maolumot-larning, bilimlarining vujudga kela boshlagan 
davri. Bu maolumotlar xali turlicha, chunki, ko‘pincha o‘sha davrda musta-qilroq sanalgan filosofiya, pedagogika, 
meditsina fanlari tarkibida voyaga yetar edi. Yo‘l-yo‘lakay, ammo zarur bo‘lgan darajada bunday ilmiy fanlarning 
vakillari ko‘pincha o‘z muammolarini jismoniy tarbining rolini xisobga olmay xal qilish mumkin emasligini tushuna 
boshladilar. Yangilanish davridayoq pedagog-gumanistlar va xayoliy sotsialistlar jismo-niy tarbiyada bir butun 
tarbiyaning majburiy qismlardan biri deb qaray boshladilar. 
Jumladan, shvetsariyalik demokrat pedagog I.G.Pestalotsii tomonidan (1746-1827) bolalar xarakat qobiliyatini 
rivojlan-tirish uchun tuzilgan jismoniy mashqlar tizimida bo‘inlar (sustavnaya) gimnastika umumiy pedagogika 

---

nazariyasi ichida aloxida o‘rinni egallaydi. XVIII asrda anatomlar tomonidan jismoniy mashqlar «biomexanika»si 
bo‘yicha izlanishlar olib borildi, 19 asrda esa jismoniy tarbiya xaqida ilmiy- nazariy ishlar vujudga keldi.  
Jamiyat xayotida jismoniy tarbiyaning roli tarbiyaning sinfiy xarakterga ega ekanligi ilmiy asoslandi. 
Tarbiyaning mazmuni ochildi va unda jismoniy tarbiyaning o‘rni xamda shaxsni xar tomonlama rivojlantirish yo‘llari 
aniqlandi. 
Aynan shu davrda jismoniy tarbiya nazariyasiga asos solindi deb xisobga olinib, shu soxa bo‘yicha ilmiy 
farazlar va bilimlar to‘planishi orqali mustaqil fan sifatida ajralib chiqdi.