Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati

Mashqni absolyut intensivligi faoliyatni energiya bilan taominlash xarakteriga to‘ridan-to‘ri taosir qiladi. Xarakatlanishning tezligini pastligida katta energiya sarf-lanmaydi. Sportchini organizmini kislorodga talabining ko‘lami uni aerob imkoniyatlaridan oz. Bunda kislorodga bo‘lgan joriy talab, agarda, ishni boshlanishida nafas jarayoni yetarli darajada yo‘lga qo‘yilib ulgurmagan payitdagi kislorodga muxtojlikni ko‘p emasligini xisobga olmasak, sarflanayot-ganini o‘rnini qoplamaydi va ish xaqiqiy turun xolatdagi sharoitda bajariladi. Bunday tezlik subkritik tezlik deb nomlanadi. Subkritik tezlik zonasida kislorodga muxtojlik taxminan xarakatlanish tezligiga to‘ri proporsiyada bo‘ladi. Agarda sportchi tezroq xarakatlanayotgan bo‘lsa kritik tezlikka erishadi, bu yerda kislorodga muxtojlik uni aerob imkoniyat-lariga teng. Bu xolda ishning bajarilishi bilan kislorod sarflanishining ko‘lami maksimal darajada deb xisoblanadi. Kritik tezligi qanchalar yuqori bo‘lsa sportchini nafas imkoniyati shuncha yuqori bo‘ladi. Tezligi kritik tezlikdan yuqoriligi uchun yuqori kritik tezlik deb nomlanadi.

Yuqori kritik tezlik zonasida energetika mexanizmi samaradorligini ozligidan kislorodga muxtojlik tezlashadi, xarakat tezligiga nisbatan ortadi. Taxminan kislorodga muxtojlik tezlikni kubiga nisbatan proporsional oshadi (Xill A.B.). Masalan, yugurish tezligini 6 dan 9 m. sek.ga oshirilsa (yaoni 1.5 marta) kislorodga muxtojlik esa taxminan 3,33,4 martaga ortadi. Bu degani, tezlik bir ozgina oshirilsa kislorodga muxtojlik axamiyatli darajada ko‘payadi. Bu o‘z navbatida anaerob mexanizmlar rolini muvofiq ravishda ko‘taradi.

2.