Jismoniy madaniyat

Ijodiy yondashish 

Ijodkorlik yetishmagan yondashish 

Boshqa 

odamlarning 

ijodiy 

yondashishini qadrlaydi  

Odamlarning  ijodi  yondashishini  qadriga 

yetmaydi 

Noaniqlikka tayyor turadi  

Noaniqlikni yomon ko’radi 

Shaxsiy qobiliyatiga ishonadi 

Shaxsiy ijodkorligiga ishonmaydi 

Ijodga  xalaqit  beruvchi  omillarni 

aniqlaydi  

Ijodga xalaqit berivchi omillarni o’rganmaydi 

Vazifalarini 

bajarishda 

shijoat 

ko’rsatib ishlaydi 

Ishni  oxiriga  yetgazmasdan  tashlab  qo’yish 

odati bo’ladi 

An’anaviy  yo’ldan  voz  kechishi 

mumkin 

An’anaviy yo’ldan borishni afzal ko’radi 

Ruhiy  zarbani  kamaytirishga  harakat 

qiladi 

Ruhiy zarbani giriftor bo’ladi 

O’zgarishga ehtiyoj sezadi  

O’zgarishga ehtiyoj sezaydi  

Imkoniyatdan foydalanadi 

Imkoniyatni qo’ldan boy beradi  

G’oyaga  ijobiy  munosabatda  bo’lish 

qobiliyatiga ega  

G’oyaga  chinalamiga  jiddiy  munosabatda 

bo’ladi  

Yangicha qarorlar qabul qilishni afzal 

ko’radi 

An’anaviy  qarorlar  qabul  qilishni  afzal 

ko’radi 

Muammolarni tizimli asosda hal etadi  Muammolarni tizimli yechadi  

Miyani ishlatish usulidan foydalanadi  Miyani ishlatish usulidan xabari bo’lmaydi  

Ijodiy 

guruhga 

rahbarlik 

qilish 

qobiliyatiga ega  

Ijodiy  guruhga  boshqarishda  qiyinchiliklarga 

duch keladi 

Hissiyotni 

erkin 

ifoda 

etishni 

rag’batlantiradi  

Hissiyotga juda beriluvchan bo’ladi 

Xatolar  asosida  o’rganishga  harakat 

qiladi 

Xatolar asosida o’rganish qobilyati bo’lmaydi 

Xavf-xatarga yuzma-yuz boradi 

Xavf-xatardan yiroqroq yuradi 

Turli  kasb  egalari  faoliyat  motivlarini  o’rganishda,  ular  xarakterini  bilish, 

o’zgartirish muammosini tadqiq etish ilmiy nuqtai nazaridan ahamiyatga ega. Bulardan 

boshqaruv faoliyati sohasidagi muvaffaqiyatga erishish hamda mag’lubiyatdan qochish 

motivlarini muhim o’rin to’tadi. 

Endidiqqatimizniiqtisodiyjarayonlarniro’yobgachiqarishshaklihisoblanganboshq

aruvchiliksohasiko’nikmalarinihosilqilishvaubilanbog’liqtushunchalarningmazmuniniy

oritibberishdagivazifalargaqaratamiz. 

---

292 

 

Boshqaruvningnoto’g’rivayuzakinazariytalqini  –  bufaoliyatnifaqat  “rasmiy” 

amalqilishigayokio’zimkoniyatlarinito’liqro’yobgachiqaraolmasligigasababbo’ladi. 

Bungamisolqilib, 

yaqino’tmishdagiboshqaruvtizimimiznikeltirishmumkin. 

Jamiyata’zolarida, 

asosan, 

uningo’sibkelayotganqismidatadbirkorlikxislatlarinishakllantirishtalablarinihisobgaol

maslik, ulardaboqimandalikkayfiyatiningkuchayishi, tayyorga-ayyorlarningko’payishi, 

iste’molgaustunlikberilishi, 

vaqtomilio’zqadrinibatamomyo’qotishikabisalbiyholatlarpaydobo’lishigaolibkeladi. 

Bularhamyaqintarixdagihayotimizningodatiyholatlaribo’lib, 

jamiyathozirgachabuillatlardanto’lig’ichaqutilganiyo’q. 

Uchyillikolibborilganamaliytadqiqotlarnatijasigako’ra, 

yuqoriijodiyyondashishgaamalqilganboshqaruvchilarvaijodiyyondashishyetishmaganra

hbarlar 

(masalan, 

iqtisodiyotsub’yekti) 

to’g’risida 

8-

jadvaldagitavsifnomanikeltirishmumkin. 

Tajribali va tajribasiz rahbarning ish samaradorligi (7.3-jadval). 

Muammoni yechishni biladi 

Muammoni yechishni bilmaydi 

Muammoni doimo yechadi 

Yechilmagan  muammoni  o’z  holiga 

tashlab qo’yadi 

Muammoni  yechishga  xos  usullarni 

tanlaydi 

Aniq maqsadsiz yashaydi 

Muammoni 

yechishga 

tizimli 

yondashishdan foydalanadi 

Tizimli yondashishdan foydalanmaydi 

Muammo  uchun  javobgar  shaxsni 

tayinlaydi  

Muammo  uchun  kim  javob  beradi, 

aniqlamaydi  

Muvaffaqiyat garovini (mezonini) aniq 

belgilaydi 

Muvaffaqiyatga  erishish  uchun  aniq 

bo’lmagan mezonga asoslanadi 

Axborotdan unumli foydalanadi 

Axborotlarni yetarli darajada yig’maydi 

Rejalashtirishni samarali olib boradi 

Ishni samarasiz rejalashtiradi 

Tahlil qilishga vaqt ajratadi 

Yig’ilish tahlilini o’tkazmaydi 

Ishchi  guruhlari  faoliyatini  samarali 

muvofiqlashtiradi 

Ishchi 

guruhi 

faoliyatini 

yetarli 

muvofiqlashtirmaydi 

Ma’muriy  boshqaruv  organi  rahbari  psixogrammasining  nazariy  asoslari  jahon 

psixologiya fanida  yetarli  darajada  ishlab  chiqilgan  bo’lsa-da,  an’anaviy  fanda  uning 

“milliy andozasi” hali to’lig’icha ilmiy tahlil qilib berilmagan. Boshqaruvning milliy 

andozasi  respublika  iqtisodiyotining  umumiy  xususiyatlarini,  xalqimizning  tarixiy 

ildizlari, sharqona turmush tarzi, an’analari va ma’naviy madaniyati kabi jihatlar bilan 

to’ldirilgan hamda boyitilgan holda vujudga keltirilishi lozim. Bu o’z navbatida bugungi 

kundagi boshqaruv psixologiya sohasiga ham taalluqlidir. 

---

293 

 

Bizningcha,  ushbu  taklif  etilayotgan  tavsifnomalar  tom  ma’noda  kelajakda 

ma’muriy  boshqaruv  organlari  rahbari  lavozimiga  zaxira  shakllantirilayotganda 

mutasaddi tashkilotlar xodimlariga qo’l keladi. 

Chunki jamiyat a’zolarida ma’muriy boshqaruv organi rahbari psixogrammasini 

asoslovchi rahbarlik faoliyatining psixologik tavsiflari tasnifini shakllanishi, personalni 

boshqarish bilimlarini to’liq egallab olgan taqdirdagina yuzaga chiqadi. 

Xulosa qilib aytganda, rahbar qiyofasi, imidj so’zining ifodasi sifatida namoyon 

bo’lar  ekan,  bu  boradagi  turli  xil  ta’riflarni keltirish,  ularni  tahlil  qilish  va  o’rganish 

uning yanada  chuqurroq mohiyatini anglab yetish hamda  ushbu mazmunda  teran  fikr 

yuritishga undaydi. Psixologiyaning turli xil yo’nalish tarafdorlari imidjni shakllantirish 

borasida  o’zlarining  qator  tamoyillarini  yaratadilar.  Yana  bir  qator mualliflar imidjni 

shakllantirishni  neyrolingvistik  dastur  (NLD)  asosida  ishlab  chiqishni  taklif  etadilar. 

NLD uslubidan, asosan, shaxsiy “resurs”larni ochishda foydalanish kerak. Marketing 

psixologiyasida  “imidjni  boshqarish”  tamoyili  tushunchasi  mavjud  bo’lib,  yuz  yillar 

oldin G’arbda ishlab chiqarishdagi jamoaning psixologiyasini boshqarish strategiyasini 

yaratishni  boshlaganlar.  Rahbarning  imidji  to’g’risidagi  tasavvur  munosabatlardagi 

guruhga ularga yetib kelgan ma’lumot asosida yaratiladi va ongiga singadi. Ushbu “PR” 

tamoyilining  muallifi,  deb  amerikalik  tadqiqotchi  A.Lini  hisoblash  mumkin.  Public 

Relations (ommaviy aloqalar) bugungi kunda murakkab mexanizm bo’lib, uning o’nlab 

yo’nalishlari mavjud: public affairs – kompaniyaning davlat va jamoat tashkilotlari bilan 

aloqalari,  image  making  –  kompaniya  rahbarining  ijobiy  (pozitiv)  imidjini  yaratish, 

media  relations  –  OAV  bilan  aloqalar,  message  management  –  ta’sirni  boshqarish, 

communications  –  kadrlar  bilan  ishlash  va  boshqalar.  Bularni  hammasi  PR 

texnologiyalarining empirik yo’l bilan rivojlanayotganligini ko’rsatadi.