Jismoniy madaniyat

Imo-ishora

  – 

nutq jarayonida ixtiyorsiz ravishda namoyon bo‘ladigan qo‘l va 

gavda xarakatlari.

 Ifodali xarakatlar – shaxsning muayyan psixik holatini, ayniqsa his-

tuyg‘ularini  ob’ektiv  ravishda  ifodalaydigan  mimika,  pantomimika,    qo‘l  xarakatlari 

kabi ixtiyorsiz yoki ixtiyoriy harakatlar yig‘indisi. 

Mimika

–  (yunon.  Mimikos  –  taqlid  qiluvchi)  - 

mimika;  kishishing  muayyan 

sharoitlagi  ruhiy  holatini,  ayniqsa  hissiyotini  ifodalovchi  yuz  mushaklarining 

xarakatlari.  Mimik  xarakatlar,  odatda,  ixtiyorsiz  ro‘y  beradi,  biroq  ularni  ongli 

ravishda hosil qilish ham mumkin. 

Pantomimika

– (yunon. Pantomimikos – hamma narsaga taqlid qiluvchi) – 

inson 

gavdasining  mimika,  imo-ishora,  intonatsiyalar  bilan  birga,  uning  psixik  holatini, 

ayniqsa his-tuyg‘ularini ifodalovchi harakatlari.

 Pantomimika kishilarning o‘zaro fikr 

olishishi va bir-biriga ta’sir qilishi uchun qo‘shimcha vosita bo‘lib xizmat qiladi. 

O‘tkazilgan tajribalar shuni ko‘rsatadiki insonning kundalik muloqotida so‘zlar 7 

% -ni, tovush va intonatsiyalar – 38%-ni, so‘zsiz hamkorlik esa 55%- tashkil etar ekan. 

Noverbal kommunikatsiya bilan ko‘p narsani tushunish va  tushuntirish mumkin. 

Masalan, muayyan tekshirishlar olib borilgpnda bir kishi o‘z mimikasi va gavda 

harakati  bilan,  g‘am-qayg‘u,  hursandlik,  intiqish,  shoshilish  kabi  juda  ko‘p  ruhiy 

holatlarni  ko‘rsatgan.  Ikkinchi  kishi  esa  uning  yonida  turib,  birinchi  kishining  ruhiy 

holatini og‘zaki ta’riflab turgan. Natijada solishtirilganda 80-90%  ruhiy holatni yaxshi 

ekanligi aniqlangan. Lekin bu erda shuni nazarda tutish kerakki: har xil madaniyatdagi 

xalqlarda mimika va pantomimika hhar xil bo‘ladi. ya’ni yuz qiyofasi va ifodasi har xil 

madaniyatlarda har  xil bo‘ladi. 

Masalan,  Yaponiyada,  afrika  xalqlarida,  evropa  xalqlarida  har  xil  ruhiy 

holatlardagi yuz qiyofasi har xil bo‘ladi. 

Kommunikatsiya  to‘liq  kechishi  uchun: 

kommunikator

-gapiruvchi,  xabar 

beruvchi  va 

retsipient

  xabarni  qabul  qiluvchi  bo‘lishi  kerak.  “K”  bilan  “R”  o‘rtasida 

to‘laqonli muloqot kechishi uchun: 

Nutq

 – xabar tushunarli bo‘lishi kerak. 

 

1

 O’zbek tilining izohli lug’ati. 2-tom, Москва, «Рус тили» nashiriyoti, 1981, 636-бет. 

---

87 

 

Muloqotga kirishuvchilar orasidagi nutq (bir-birini) ularni qiziqtiradigan bo‘lishi 

kerak. 

Muloqotga  kiruvchilarning verbal va  novenrbal nutqlari ozmi-ko‘pmi hissiyotli 

bo‘lishi kerak.