Jismoniy madaniyat ta’lim yo‘nalishi uchun

138.
 
Agar granatani emas balki mos og‘irlikdagi disk, yadro, nayzani 
otsak, 
Granatani uloqtirish (otish) masalasi
dagi olingan natijalar 
qanday o‘zgaradi. ([11], 2.5.2. masala). 
139.
 
 Yadroni vertical uchishi haqidagi masala
. Yadro 
tezlikda 
vertikal otildi. Harakat boshlangandan keyin qancha vaqtdan so‘ng u
Н 
balandlikda bo‘ladi? Javob 
tezlik qiymatida va 
Н 
balandlikdan 
qanday bog‘liq bo‘ladi? ([11], 2.3.2. masala) 
140.
 
 Granatani 
otishning 
optimal 
rejimlari
. 
Granataning 
harakatida optimal rejim haqidagi savolni ikki ttomonlama qarash 
mumkin. Birinchidan, qanday burchak ostida granatani gorizontal otish 
mumkin? Ikkinchidan, granataning qanday tezlik dinamikasi optimal 

---

53 
hisoblanadi? Bu masala optimal boshqaruv masalasi bilan bog‘liq 
bo‘ganligi uchun tegishli ko‘rsatmalarni beramiz. 
Ko‘rsatma. 
Birinchi savolga javob mexanika qonunlaridan kelib 
chiqadi, bunda granataning (L) uchish uzoqligi
ga teng, bu yerda, 
uchish tezligi, м/с; 
uchish burchagi, 
gradusda. 
Eslatma
. Vaholanki, bu tenglamani sport mexanikasiga to‘liq 
qo‘llab bo‘lmaydi, chunki birinchidan atmosferaning ta’siri (shamol va 
boshqalar) hisobga olinmayapdi va ikkinchidan, granata, yadro, disk va 
nayzalar qo‘lni qandaydir balandlikdan so‘ng tark etadi.
Agar granata qo‘lni yer sathidan (
tark etganda, uchishning 
optimal burchagi 45
0
bo‘lar edi. Madomiki bunday emas, u holda 
maksimal uzoqlikka erishish uchun, uchish burchagi kichik bo‘lishi 
kerak (30
0
-40
0
). Otish balandligi ortgan sari optimal uchish burchagi 
kamayadi.
Optimal burchakda granataning uchish uzoqligi asosan uchish 
tezligiga bog‘liq. Shuning uchun harakatni shunday tashkillashtirish 
kerakki, uchish tezligi maksimal ortsin.
 
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, ayni bir xil burchakda, otish tezligi 
o‘sishi bilan uchish uzoqligi ortayapdi. Maksimal uzoqlik 
da erishilayapdi. Jadvalni tahlil qiling va aniq burchak uchun, 
sportiv granata uchish balandligi va uzoqligini hisoblang va mos 
grafikni chizing ([15], 166 bet)

---

54