Jismoniy madaniyat nazaryasi va uslubiyoti kafedrasi

Oktyabr inqilobidаn oldingi Rossiyadа gimnаstikа 
Gimnastika  shakllari  Rossiya  xalqlari  turmushida,  shu  jumladan,  Turkiston  xalqlari 
hayotida  ham  uzoq  vaqtlardan  beri  mavjud  bo’lgan.  Bayram  shodiyonalariga,  qiziqchilarga 
akrobatlarning  chiqishlari  ham  qo’shilib  ketgan.  Markaziy  Osiyoda  dorbozlar  o’z  chiqishlarida 
gimnastik  mashqlardan  foydalanib  kelishmoqda.  Ko’pgina  polvonlar  kurashga  tushish  oldidan 
mushaklarning  chigilini  yechish  vositasi  sifatida  yengilroq  toshlar  bilan  bajariladigan 
mashqlardan  foydalangan.  Deyarli  barcha  millat  vakillari  ot  minish  va  chavandozlikni  yaxshi 
ko’rgan. 
Mashhur  harbiy  sarkardalar  (Temur  Malik,  Amir  Temur,  Bobur)  tayyorgarlik  darajasini 
oshirishga  intilishgan.  Bu  gimnastikaning  taraqqiy  etishiga  turtki  bo’ldi.  Ulug’  jahongir  Amir 
Temur  o’z  qo’shinlarini  harbiy  yurishlarga  tayyorlashda  to’siqlarni  zabt  etish,  qilichbozlik, 
nayzabozlik,  narvonlar  bilan  qal’alarni  zabt  etish,  chopib  ketayotgan  ot  ustida  turli  gimnastik 
mashqlarni  bajarish  majburiy  bo’lgan,  shuningdek,  suzish  va  boshqa  gimnastik  mashqlarni 
qollagan. Bu mashqlar navkarlarni jismonan barkamol bo’lishida katta samara bergan. 
Rossiyada gimnastika taraqqiyotida mashhur anatom va pedagog olim P. F. Lesgaft muhim 
o’rin  egalladi.  U  1875-yilda  bir  qancha  G’arbiy  Yevropa  mamlakatlarida  bo’lib,  shu 
mamlakatlarda  jismoniy  tarbiya  qanday  yo’lga  qo’yilganligi  bilan  tanishdi.  1880-yilda  P.F. 

---

Lesgaftning  «G’arbiy  Yevropa  mamlakatlarida  gimnastika  o’qituvchilarini  tayyorlash»  kitobi 
chop etildi. Unda gimnastika tizimlariga ta’rif berilgan va bu tizimlarning ilmiy jihatdan asossiz 
ekanligi ta’kidlangan edi. 
Pyotr Fransyevich Lesgaft- biolog, anatom, antropolog, 
tabib  va  ustoz-  1837  yil  20  sentyabrda  Rossiyaning  Sankt-
Peterburg shahrida tug’ilgan. 72 yillik umri davimida ilim fan 
sohasiga katta hissa qo’shib, 1909 yil Yegipet shahrida vafot 
etadi. 
P.F.  Lesgaft  maktab  yoshidagi  bolalarga  gimnastika 
negizida jismoniy ta’lim berish tizimini ishlab chiqdi, bunda u 
gigiyenik  vazifalarni  emas,  balki  pedagogik  vazifalarni 
nazarda  tutdi.  P.F.  Lesgaft  eng  kam  kuch  sarflab,  bolalar  va 
o’smirlarni  mumkin  qadar  tez  gavdasini  boshqarishga 
o’rgatish  muhim,  deb  hisoblagan.  Buning  uchun  ular 
murabbiyga oddiygina taqlid qilmay, o’z harakatlarini anglay 
bilishlari kerak edi. 
P.F. Lesgaft «xususiy usullar»ni, ya’ni harakat san’atini 
ixtisosi  ravishida  o’rgatishga  qarshi  bo’lgan.  Shunga  asosan, 
u  gimnastika  jihozlaridagi  mashqlarni,  akrobatik  mashqlarni 
shug’ullanuvchilarga  «jismoniy  tarbiyada  ma’lumot  bera 
olmaydi», deb rad etgan edi. P.F. Lesgaftning bunday keskin 
fikr  bildirishi  ko’p  jihatdan  o’sha  davrdagi  sport 
gimnastikasining mazmuni va takomillashmagan uslublari bilan bog’liq bo’lgan. 
P.  F.  Lesgaftning  jismoniy  tarbiya  fani  oldidagi  xizmati  shundaki,  u  birinchi  bo’lib 
bolalarni jismoniy tarbiyalashning ilmiy asoslangan tizimini ishlab chiqdi, bu esa sobiq Ittifoqda 
jismoniy tarbiya nazariyasi va amaliyotining taraqqiy etishiga ancha ta’sir ko’rsatdi. 
XIX asr oxirida sport gimnastikasining rivoj topishi xalqaro sport aloqalarining rivojlanishi 
bilan uzviy bog’liq boldi.