Jism og’irligi

Jismning noinertsial sanoq sistemasidagi og’irligi 
Agar jism tinch tursa yoki to’g’ri chiziqli tekis harakatlansa, u o’z og’irligini saqlaydi. 
Faqat tezlanishgina og’irlikni o’zgarishiga olib keladi ya’ni noinertsial sanoq sistemasida jism 
og’irligi ortishi yoki kamayishi mumkin. 
Savol quyidagicha: gorizontal tezlanuvchan harakatda jism og’irligi qanday bo’ladi? 
Masalani suvli idish holida ko’ramiz. 
Inertsial sanoq sistemasida (ya’ni tinch yoki to’g’ri chiziqli tekis harakatda) suyuqlikka 
bir-birini kompensirlovchi og’irlik kuchi mg va normal reaksiya kuchi R ta’sir qiladi. Gorizontal 
tezlanish berilganda suyuqlikka inertsiya kuchi ma ta’sir etadi. Bu holda natijaviy reaksiya kuchi 
N ga teng bo’ladi va rasmdagidek yo’naladi. Suyuqlik og’irligi P esa Nyutonning III qonuniga 
ko’ra N ga teng. 
Suyuqlik og’irligi quyidagicha topiladi: 
√ 
. 
Suyuqlik sirtining gorizontdan og’ish burchagini quyidagicha aniqlaymiz: 
, 
mg 
ma 
P 
N 
R 
a 
α 
α 
g 

---

va bu burchak massaga bog’liq emas. Bu burchak hosil bo’lish sababini quyidagicha tushuntirish 
mumkin. Og’irlik P vertikal bilan α burchak tashkil etadi. Suyuqlik sirti har doim og’irlik 
yo’nalishiga perpendikulyar bo’ladi. Suyuqlik sirtining qiyalik burchagi ham α ga teng. 
Xulosa
 
1.
Jism inertsial sanoq sistemasida ya’ni tinch yoki to’g’ri chiziqli tekis harakatda o’z 
og’irligini saqlaydi va og’irlik tayanchning og’ish burchagiga, shuningdek uning suyuqlik 
yoki qattiq jism bo’lishiga bog’liq emas. 
2.
Masalalarda uchraydigan “havodagi og’irlik”, “suvdagi og’irlik” yoki “vakuumdagi 
og’irlik” va hokazo shu kabi tushunchalar ma’noga ega emas. Jism inertsial sanoq 
sistemasida har qanday muhitda o’z og’irligini saqlaydi. 
3.
Noinertsial sanoq sistemasi jism og’irligi tezlanishga bog’liq o’zgaradi (ortadi yoki 
kamayadi). 
M. Asqarov