Jism og’irligi

Qiya tekislikda tinch turgan jism og’irligi 
Qiya tekislikda tinch turgan jism og’irligini aniqlaymiz. Chizma chizamiz. 
Demak, jism og’irligi bu uning tayanchga beradigan umumiy (normal emas!) bosim kuchi 
bo’lib, u N ga teng. Albatta bu bosimni faqatgina og’irlik kuchi berishi kerak. Nyutonning III 
qonuniga P=N=mg bo’ladi. 
Qiya tekislikda tinch turgan jismning og’irligi mg ga teng va u 
tekislikning qiyalik burchagiga bog’liq emas.
Vertikal tekislikda tinch turgan jism 
og’irligiyam mg ga teng (nol emas!). Agar jism qiya tekislik bo’ylab ishqalanishsiz 
harakatlanganda edi, uning og’irligi P=mgcosα bo’lgan bo’lardi. 
Jismning suyuqlik yoki gazdagi og’irligi 
Ko’pchilik fizik masalalarda “jismning suvdagi og’irligi”, “jismning havodagi og’irligi”, 
“po’lat sharning kerosindagi og’irligi” kabi tushunchalarga duch kelamiz. 
mg 
R
N 
F
ishq 
α
mgcosα 
mgsinα 
P 

---

Quyidagicha tajriba o’tkazamiz. Yog’och kubni dinamometrga osamiz va uni asta-sekin 
suvga tushiramiz. Kub suvga botgan sayin dinamometrning ko’rsatkichi kamayib borishini 
ko’ramiz. Kub suvda suza boshlaganda esa dinamometr nolni ko’rsatadi. Nahotki suyuqlikda 
suzayotgan jism vaznga ega emas? 
Endi tajribani o’zgartiramiz. Dinamometrga osilgan suvli idishga yog’och kub solinganida 
esa dinamometr ko’rsatkichi o’zgaradi. Bundan chiqdi kub o’z og’irligini saqlayapti, ya’ni 
og’irlikka ega. Demak, jism suyuqlikda o’z og’irligini saqlaydi ya’ni “suvdagi og’irlik”, 
“havodagi og’irlik” yoki “benzindagi og’irlik” va h.k tushunchalar ma’noga ega emas.
Dinamometrga osilgan jismni suyuqlikka botirganimizda dinamometr ko’rsatkichi 
kamayishining asosiy sababi yana bitta tayanch – suyuqlik paydo bo’lishidir, suyuqlik jism 
og’irligining bir qismini “o’ziga oladi”. Ya’ni bunda jism og’irligi osma va tayanchga bo’linadi. 
Suyuqlikda suzayotgan jism holida esa suyuqlik jismning to’liq og’irligini “o’ziga oladi” va 
osmada taranglik ham bo’lmaydi, unga bog’langan dinamometr ko’rsatkichi nolga teng bo’ladi. 
Quyidagicha xulosaga kelamiz: jism har qanday tayanchda inertsial sanoq sistemalarida 
o’z og’irligi saqlaydi!