Jins hosil qiluvchi minerallar

P irit - FeS2 Uning kristallari ko‘pincha kub shaklida bo‘ladi, rangi oq , jez-sariq, chizig‘i yaltiroq, qora. Kubning yonlarida qirralariga parallel bo‘lgan chiziqlar (shtrixlar) bo‘ladi. Ular bir yondan ikkinchisiga o‘tmaydilar. Metalldek yaltiraydi. U hamma tog‘ jinslarida uchraydi, qattiqligi 6-6,5, solishtirma og‘irligi 4,95-5,1 g/sm3. Sulfat kislota olish uchun ishlatiladi.


Xalkopirit - CuFeS2 (mis kolchedani). Uning singoniyasi tetragonal, kristallari juda kam, odatda yaxlit massalar, hol-hol donalar ko‘rinishida uchraydi. Rangi jez-sariq, chizig‘ining rangi och-yashil, qora. Qattiqligi 3,5-4,0, solishtirma og‘irligi 4,1-4,3 g/sm3. Gidrotermal tomir jinslarda pirit, sfalerit, galenit va kvars bilan birga uchraydi. Xalkopirit misning eng muhim ma'dan mineralidir. Uning konlari O‘zbekistonda, Uralda, Qozog‘ istonda bor. Kinovar – HgS (nomi Hindistondan kelib chiqqan deb taxmin qilinadi, ularda qizil smola, kinovar «ajdarho qoni» deyiladi). Rangi qizil, ba`zan qo‘rg‘oshindek kulrang bo‘lib tovlanadi. U kuchli yarim metall kabi yaltiraydi. Uning qattiqligi – 2-2,5 mo‘rt mineral. Ulanish tekisligi ba`zi yo‘nalishi bo‘yicha mukammal, solishtirma og‘irligi 8, u elektrni yomon o‘tkazadi. Kinovar va metasenobarit – past haroratli gidrotermal (teletermal) jarayonda yuzaga keladi. Ba`zan vulqo‘n jinslari natijasida ham ro‘yobga keladi.