Jinoyat oraliq 1

Zaruriy mudofaa hamda oxirgi zaruratning farqli jixatlarini tahlil qiling 
Zaruriy mudofaa
deb - shaxs o‘ziga, boshqa shaxsga yoki jamiyat va davlat 
manfaatlariga qarshi qaratilgan qonunga xilof tajovuzlarni tajovuzchiga zarar yetkazgan holda 
himoya qilish chog‘ida qilgan harakatiga aytiladi. Agarda shaxs o‘z harakatlari bilan zaruriy 
mudofaa chegarasidan chetga chiqmagan bo‘lsa, uning harakatlari jinoyat deb topilmaydi va 
shaxs javobgarlikka tortilmaydi. Zaruriy mudofaa huquqiga barcha shaxslar - xizmati, kasbi, 
mavqei (lavozimi)dan qat’iy nazar bir xilda egadirlar. Lekin zaruriy mudofaa huquqni 
muhofaza qilish xodimlarining majburiyati sanaladi. Boshqa shaxslarga yoki hokimiyat 
organlariga yordam so‘rab murojaat qilish yoxud tajovuzdan o‘zgacha yo‘sinda qutulish 
imkoniyati bor yo‘qligidan qat’iy nazar zaruriy mudofaa huquqi har - qanday vaqtda shaxsga 
tegishli bo‘lgan huquqi hisoblanadi. 83 Zaruriy mudofaani qo‘llashga asos bo‘lib - jinoyat 
qonuni bilan qo‘riqlanadigan ob’ektlarga qarshi qaratilgan ijtimoiy xavfli tajovuzning mavjud 
bo‘lishi hisoblanadi. Bunda tajovuz (jinoiy yoki jinoiy bo‘lmagan qilmish) ham qasddan ham 
ehtiyotsizlikdan sodir etilgan bo‘lishi mumkin. Tajovuz sub’ekti aqli raso yoki aqli noraso 
shaxs, jinoyat sub’ekti yoshiga yetgan yoki yetmagan bo‘lishi mumkin. Tajovuz aqli noraso 
shaxslardan, texnika vositalari, hayvonlar va boshqalardan foydalanib sodir etilgan bo‘lishi 
ham mumkin.
Oxirgi zarurat
deb - shaxsning yoki boshqa fuqarolarning shaxsiga yoxud huquqlariga, 
jamiyat yoki davlat manfaatlariga tahdid soluvchi xavfni qaytarish uchun qonun bilan 
qo‘riqlanadigan boshqa bir huquq va manfaatlarga zarar yetkazgan holda sodir etilgan qilmish 
(harakat yoki harakatsizlik)ga aytiladi (masalan: to‘satdan ko‘chada sizga yaqin turgan 

---

odamning sog‘ligi yomonlashib hushidan ketib qoldi, tez yordam yetib kelgunicha vaqt o‘tishi 
hamda o‘sha vaqtda taksi to‘xtamayotganligi hamda boshqa chora yo‘qligi sababli siz boshqa 
birovga tegishli bo‘lgan avtomashinani egallab hushidan ketgan shaxsni kasalxonaga olib 
bordingiz. Ushbu holatda xavf – shaxs sog‘ligining yomonlashib qolganligi bo‘lsa; xavfni 86 
qaytarish uchun qonun bilan qo‘riqlanadigan boshqa bir huquq va manfaatlarga zarar 
yetkazilganligi esa - o‘zgaga tegishli avtomashinani olib ketilganligida ifodalanadi.