«jinoyat huquqi» kafedrasi mavzu: Jinoyat prosessida fuqaroviy da’vo va boshqa mulkiy undirishlar

Xulosa

Jinoyat prosessida fuqaroviy da’vo va bashqa mulkiy undirishlar bilan bog’liq qonunchilik tizimini zamon talablaridan kelib chiqqan holda isloh etish, jabrlanuvchi va mulkiy da’vogarning huquqlari himoyasinini takomillashtirish, samaradorligini oshirish va ijrosini ta’minlash yuzasidan taklif-tavsiyalarni bayon qilamiz;

1) Jinoyat prosessida fuqaroviy da’vo - kimningdir foydasiga hal qilish to’g’risidagi oddiy da’vodir, chunki uning mazmuni javobgarni muayyan harakatlarni da’vogar foy­dasiga sodir etishga hukm qilish to’g’risidagi, jinoyat tufayli yetkazilgan mulkiy ziyonni qoplash to’g’risidagi talab hisob­lanadi. Ammo bu xususiyatlar uning yuridik tabiatini o’zgar­tirmaydi. Uni kimningdir foydasiga hal qilish to’g’risidagi da’vodan alohida turdagi da’voga aylantirmaydi.

Fuqarolarning hamda yuridik shaxslarning bunday da’vo­lari aqli noraso shaxsning bevosita jinoyati bilan yoki ijti­moiy xavfli qilmishi bilan yetkazilgan mulkiy ziyonni undi­rish, shuningdek jabrlanuvchini ko’mish yoki stasionar sharoi­tida da’volash xarajatlarini qoplash hamda unga sug’urta tovoni, nafaqa yoki pensiya tarzida to’lanadigan summalar haqidagi da’volar deb qaraladi.

2. Fuqaroviy da’voning predmeti deganda -

birinchidan, da’vogarning (sudga yoki javobgarga) bildirgan talabi emas, balki amaldagi prosessual qonun normalari mazmuniga ko’ra nizoli ishlar bo’yicha taraflar tomonidan bildirilgan talablar tushunilishi kerak. Bunda taraflar da’vogar va javobgardir.

Ikkinchidan, da’voning asosi, bu da’vogarning talabini keltirib chiqargan holatlardir.

2. Huquqiy nizo da’vogar talab etadigan sud himoyasidan quyidagi xususiyatlariga ko’ra farqlanadi:

a) kimningdir foydasiga hal qilish, ya’ni buzilgan huquqni tiklash to’g’risidagi da’volar yoki ijro etish da’volari;

b) da’vogarning nizoga sabab bo’lgan huquqini e’tirof etish yoki javobgarning huquqi yo’qligini e’tirof etish to’g’risidagi da’volar, ya’ni aniqlovchi da’volar. Odatda, barcha turdagi da’­volar fuqarolik ishlarini sudda yuritishda ko’rib chiqiladi. Ammo, agar da’voning predmeti jinoyat tufayli yetkazilgan mulkiy ziyonni qoplash to’g’risidagi talab hisoblansa, jabrla­nuvchi qonunga ko’ra jinoyat prosessida ham da’vo qo’zg’atishga haqli bo’lib, bu da’vo jinoyat ishi bilan bir vaqtda ko’rilishi va hal qilinishi lozim. Bunday da’vo jinoyat prosessidagi fuqaroviy da’vo deb ataladi.

3. Dastlabki tergovda fuqaroviy da’voni qonuniy ta’minlash bi­lan bog’liq tizimining asoslangan va oqilona ishlashi buzilgan ij­timoiy munosabatlarni tiklash uchun jinoiy-prosessual ta’sir o’tkazish usuli bilan jinoyatchilikka qarshi kurashning muhim sharti sifatida tushuniladi. Bunda o’zgaruvchan tezkor vaziyatni hisobga olinishi va jinoyat prosessining vazifalariga erishish maqsadida quyidagilarni amalga oshirish lozim deb hisoblaymiz;

a) Dastlabki tergovni optimallashtirish va rivojlantirish, uni ilmiy jihatdan tashkil etish uchun quyidagilarni amalga oshirish lozim:

b) jinoyat natijasida yetkazilgan mulkiy ziyonni qoplashning qat’iy ilmiy asoslangan tizimini yaratilishi;

v) bu tizimning qism­lar va quyi tizimlarga bo’linishi, hamda ular umumiy vazifalar yechimidan kelib chiqadigan o’z maqsad va vazifalariga ega bo’lishi lo­zimligi;

g) tizimning har bir qismi (fuqaroviy da’voni ta’minlash­ning etaplari, tergov harakatining tegishli turi, texnik-krimina­listik vositalar va hokazo) uchun optimal tuzilish, mohiyat va aha­miyatli kriminalistik ma’lumotni olish usullarining belgilani­shi;

d) jinoyat natijasida yetkazilgan mulkiy ziyonni qoplash bilan yuzaga kelayotgan tergov holati va tezkor vaziyatdan kelib chiqqan holda, har bir tarkibiy qism uchun ishlash dasturini ularning mua­yyan vaqtdagi va ketma-ketlikdagi o’zaro aloqasini hisobga olgan holda tuzilishi;

ye) fuqaroviy da’voni ta’minlashning tegishli pro­sessual vositalari va kriminalistik uslublarini tanlanishini asoslab berish;

j) jinoyat natijasida yetkazilgan mulkiy ziyonni qop­lashning optimal sharoitlarini belgilash (rejalashtirish;

z) kompyu­ter texnikasidan foydalanish; tergovchini texnik-kriminalistik va texnika vositalari bilan ta’minlanganligi darajasini oshirish va h.k.);

i) fuqaroviy da’voni ijobiy xal etishda har bir tergovchining ish faoliyatini ilmiy tashkillashtirilishini asoslantirish, shu jumladan ular tomonidan mulkiy ziyonni to’la ravishda qoplash va­zifalariga erishish uchun optimal sharoitlarni yaratish;

k) muayyan tur­dagi jinoyatlarni tergov qilishda fuqaroviy da’vo va boshqa mulkiy undirishlar bo’yicha tergovchilarning malakasini mustaqil ravishda oshirishning shakl va uslublarini takomillashtirish prinsiplari va usullarini aniqlash, jumladan tez-tez tergov qilinadigan ji­noyatlar bo’yicha ixtisoslashtiruv uslubini qo’llash.

FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR RO’YXATI

1. Rahbariy adabiyotlar

1. 
   Karimov I.A. “Adolat - qonun ustivorligida” 2 chaqiriq 6 sessiyasidagi ma’ro’zasi// Xalq so’zi, 2001 yil 30 avgust.
   
2. 
   Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz – jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizasiya va isloh etishdir. –T.: O’zbekiston, 2005. –B. 174-222.
   
3. 
   Karimov I.A. Jamiyatni erkinlashtirish, islohotlarni chuqurlashtirish, ma’naviyatimizni yuksaltirish va xalqimizning hayot darajasini oshirish – barcha ishlarimizning mezoni va maqsadidir. T.15. – Toshkent: O’zbekiston, 2007.–320 b.
   
4. 
   Karimov I.A. Mamlakatni modernizasiya qilish va iqtisodiyotimizni barqaror rivojlantirish yo’lida. T.16. – Toshkent: O’zbekiston, 2008. –368 b.
   
5. 
   Karimov I.A. Vatanimizning bosqichma-bosqich va barqaror rivojlanishini ta’minlash – bizning oliy maqsadimiz. T.17. – Toshkent: O’zbekiston, 2009. –280 b.
   
6. 
   Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. – Toshkent: “Ma’naviyat”, 2008. –174 b.
   
7. 
   Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari – Toshkent: O’zbekiston, 2009. – 56 b.
   
8. 
   Karimov I.A. Eng asosiy mezon-hayot haqiqatini aks ettirish. – Toshkent: O’zbekiston, 2009. -24 b.
   
9. 
   Karimov I.A. Mamalakatimizni medernizasiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyatini barpo etish – ustuvor maqsadimizdir. – Toshkent: Xalq so’zi. 2010 yil 28 yanvar.
   
10. 
    Karimov I.A. Asosiy vazifamiz – Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir. – Toshkent: O’zbekiston, 2010. –B. 14.
    
11. 
    Karimov.I.A Mamalakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. // Xalq so’zi. № 220 (5135) 2010 y. 13 noyabr.
    
12. 
    Karimov.I.A Mamalakatimizni modernizasiya qilish yo’lini izchil davom ettirish-taraqqiyotimizning muhim omilidir. // Xalq so’zi. № 236 (5151) 2010 y. 9 dekabr.
    

2. O’zbekiston Respublikasining normativ-huquqiy hujjatlari

1. 
   O’zbekiston Respublikasining Konstitusiyasi. – Toshkent: O’zbekiston, 2010. – 40 b.
   
2. 
   O’zbekiston Respublikasining Jinoyat prosessual kodeksi. O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi, 2010. – 486 b.
   
3. 
   O’zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksi. O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi, 2010. – 388 b.
   
4. 
   O’zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to’g’risidagi kodeksi. –T.: Adolat, 2005. – 300 b.
   
5. 
   O’zbekiston Respublikasining “Sudlar to’g’risida”gi qonuni (yangi tahrirda). –T.: Adolat, 2001. – 58 b.
   
6. 
   O’zbekiston Respublikasining “Prokuratura to’g’risida”gi qonuni (yangi tahriri). – T.: TDYuI kichik bosmaxonasi, 2002. – 57 b.
   
7. 
   O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Qamoqqa olishga sanksiya berish huquqini sudlarga o’tkazish to’g’risida”gi 2005 yil 8 avgust Farmoni // Xalq so’zi. 2005., avgust.
   
8. 
   O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni isloh qilish hamda modernizasiyalash maqsad va vazifalarini amalga oshirish dasturi to’g’risida” 2005 yil 10 mart. PQ-24-sonli Qarori // O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami. - 2005. –№10-11. – B. 4-5.
   
9. 
   O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 2000 yil 5 avgustda chiqarilgan “Qonun hujjatlarini turkumlashni takomillashtirish va huquqiy axborotlarni tarqatishni tartibga solish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 304-sonli Qarori // O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari to’plami. 2000 .–№8. –B.27-34.
   
10. 
    O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 1997 yil 22 avgustdagi “Sudlar tomonidan jinoyat ishlarini birinchi bosqich sudida muhokama etish jarayonida prosessual qonunchilikka rioya qilish to’g’risida”gi 12-Qarori. // O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining qarorlari to’plami. 1991-1997. 2 jildda. “Sharq” nashriyot matbaa konserni. –T.: 1997. J.1. –B. 117-126.
    
11. 
    O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining “Gumon qilinuvchi va ayblanuvchi himoya huquqi bilan ta’minlashga oid qonunlarni qo’llash bo’yicha sud amaliyoti to’g’risida”gi 2003 yil 19 dekabrdagi 17-sonli Qarori. // O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2003 yil 19 dekabrdagi qarorlari to’plami. – T.: 2004, 3-16 b.
    
12. 
    O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining “Dalillar maqbulligiga oid jinoyat prosessual qonuni normalarini qo’llashning ayrim masalalari to’g’risida”gi 2004 yil 24 sentyabrdagi 12-sonli Qarori. // O’zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 2004 yil 24 sentyabrdagi qarorlari to’plami. – T.: 2004, - 62 b.
    

3. Maxsus adabiyotlar

4.1. Mualliflar jamoasi. O’zbekiston Respublikasining jinoyat prosessual kodeksiga sharhlar. Mas’ul muharrir: Abdumajidov G’. M.H.Rustamboyevning umumiy tahriri ostida. -T.: TDYuI, 2009. - 950 b.

4.2. Mualliflar jamoasi. Inog’omjonova.Z.F. Umumiy tahriri ostida. Jinoyat prosessi. Umumiy qism. Darslik. -T.: Adolat, 2007. -596 b.

4.3. To’laganova. G.Z. Jinoyat prosessida prosessual majburlov va uning o’ziga xos xususiyatlari. -T.: TDYuI, 2009. -179 b.

4. 
   Mualliflar jamoasi. Mirenskiy B.A va boshqalar. Jinoyat prosessi. Darslik. -T.: Akademiya noshirlik markazi, 2004. -560 b.
   
5. 
   Inog’omjonova Z.F. Jinoyat prosessida sud nazorati. O’quv qo’llanma. –T.: TDYuI. 2007. - 191 b.
   
6. 
   Abdurasulova Q.R. Kriminologiya. Darslik. Mas’ul maxarrir: M.X. Rustambayev / O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi. - T.: «Adolat», 2007. 216 bet.
   

7. 
   Mualliflar jamoasi. Inog’omjonova.Z.F. Umumiy tahriri ostida. Jinoyat prosessi. Maxsus qism. Darslik. -T.: TDYuI, 2003. -510 b.
   
8. 
   To’laganova G.Z, Bazarov S.R. Jinoyat ishlarida advokatning ishtiroki. O’quv qo’llanma. –T.: TDYuI, 2009. -114 B.
   
9. 
   Kommentariy k ugolovno – prosessualnыy kodeksu Rossiyskoy Federasii / Pod obщ. red. V.V.Mozyakova. – M.: Yekzamen, 2002.
   
10. 
    Bezlepkin B.T. Kommentariy k ugolovno – prosessualnыy kodeksu Rossiyskoy Federasii. Knorus – M.: OMEGA – L, 2003. – S.26.
    
11. 
    Ugolovnoye pravo Rossii. Osobennaya chast / Pod red. A. I. Ragoga. - Izd-vo «INFRA-M», 2008. – 50 s.
    
12. 
    Ugolovnoye pravo Rossiyskoy Federasii. Osobennaya chast / Otv. red. B. V. Zdravomыslov. – Izd-vo «INFRA-M»,2008.–98s.
    
13. 
    Ugolovnoye pravo Rossii. Obщaya chast/Pod red. N. I. Vetrova, Yu. I. Lyapunova. Izd-vo«INFRA-M»,2007.
    

1 Karimov I. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. – Toshkent: O’zbekiston, 2010. – B. 16.

2 Karimov I.A. O’zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari. T., “O’zbekiston”, 1995, 23-24 betlar.

3 Shoraxmetov Sh. O’zbekiston Respublikasining Fuqarolik prosessual huquqi. T.,”Adolat”, 2001, 5-6 betlar.

4 Batafsil qarang: Karimov I.A. Tinchlik va xafsizlik uchun kurashmoq kerak// Adolat-qonun ustuvorligida. T.10.-T., 2002.

5 Qarang: Рыжаков А.П. Возмещение вреда, причиненного преступлением. – М., 1999. – Б. 25.

6 I.A.Karimov. Bizningbosh maqsadimiz-jamiyatni demokratlashtirish nayangilash, mamlakatni modernizasiya va iyelox etishdir. Xalq so’zi. 2005 yil 29 yanvar №20(3565)

7 Юридическая процессуальная форма. Теория и практика., М., 1976., 179-bet.

8 Гражданский процесс: Учебник. \ Под.ред. Ярков В.В.-М..1999.-С.223

9 Добровольский А.А. Исковая форма заидитм права. 29-бет. Некоторме исковью зашить! права. Автореферат. М., 1966, 10-bet

10 ОсокинаГ.Л. Гражданский процесс. Обшая часть. - М., 2003.с.444

11 Пенашев М.М. К вопросу об основании иска. Арбитражнмй и гражданский процесс. №6 2004.С.15

12 Egamberdiyev E. Fukarolik sud ishlarini yuritishningturlari. T., Kamalak., 1996 y., 13-bet

13 E.E.Egamberdiyev. «Fuqarolik sud ishlarini yuritish turlari». «Kamalak» nashriyoti, 1996 yil.

14 Осокина Г.Л. Гражданский процесс. Обшая часть. - М, 2003.стр. 450

15 Oliy sudi Plenumining 19.12.2003 yildagi "Fuqarlik prosessual qonun hujjatlari ayrim normalarining sudlar tomonidan ko’llanilishi haqida^,-gi 19-sonli karori. 18-band

16 Рожкова М.А. К вопросу об иске. изменеии его предмета и основания.// Хозяйство и право 2002 /№11 .стр-81. Ненашев М.М. К вопросу об основании иска. Арбитражнь1й и гражданский процесс. №8 2004.стр-15. Викут М.А., Зайцев И.М. Гражданский процесс России.: Учебник- М.. 2001.

17 Гражданский процесс: Учебник. \ Под.ред. В.А.Мусина. Н.А.Чечиной, Д.М.Чсчота- М., 1998. Гражданский процесс: Учебник. \ Под.ред. Ярков В.В.-М..2000

18 Гражданский процесс: Учебник. \ Под.ред. Ярков В.В.-М..2000.стр-251. Советский гражданский процесс. Учебник. /Под.ред К.С.Юдельсона. - М.. 1965. стр.-208

19 Гражданский процссс: Учебник. \ Под.ред. Ярков В.В.-М..2000.стр-222

20 Пономаренков В.А., Николайченко В.В., Громов Н.А. Процессуальная форма доказывания. // Следователь. -1998. -№9. –Б.29.

21Безлепкин Б.Т. Комментарий к Уголовному процессуалному кодексу Российской Федерации. Кнорус -М.: 2004. –Б.71.

22 Уголовно-процессуальный кодекс Российской Федерации. Официальний текст с изменениями и дополнениями. -М.: ОМЕГА-Л, 2003. –Б.26.

23 Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан. -Алматы.: ЮРИСТ, 2003. -Б.36-37.

24 Jinoyat prosessi. Umumiy qism / Z.F.Inog’omjonovaning umumiy tahriri ostida – T.: Yangi asr avlodi, 2002. –B.127.

25 Уголовный процесс: Учебник для юридических высших учебных заведений. / Под общ. ред. В.И.Радченко. - М.: Юстицинформ, 2003. - Б. 127.

26 Смирнов А.В., Калиновский К.Б. Уголовный процесс. 2-е издания. –СПб.: Питер. 2005. –Б.125

27 Inog’omjonova Z.F. Insonning sud orqali himoyalanish huquqi: nazariya va amaliyot muammolari to’plami. “Jinoyat prosessining ayrim bosqichlarida sud nazorati” mavzusidagi konferensiya materiallari. -T. TDYuI, 2005 –B.124-128.

28 Глазурин Ф.В. Психология следственннх действий. –Волгоград: 1983. -Б. 55.

29 Ларин А.М. Работа следователя с доказательствами. -М.: 1986. –Б.52; Дулов А.В., Нестеренко Д. Тактика следственных действий. –Минск: 1997. –Б.79.

30 Закатов АА. Тактика допроса потерпевшего. –М.: 1998. –Б.20-22; Доспулов Г.Г, Психология допроса на предварительном следствии. -М.: 1976. –Б.33-34.

31 Qarshi shahar jinoyat ishlari bo’yicha sudining 2002 yilgi arxiv materiallaridan.

32 Karimov I.A. Adolat – qonun ustuvorligida. //Xalq so’zi. – 2001. – 30 avg.

33 B.D.Axrarov, M.Usmonaliyev “O’lim jzosini jinoyat qonunidan chiqarish munosabati bilan jinoyat kodeksiga ayrim o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish to’g’risida fikr va mulohazalar”.O’lim jzosini bekor qilishning tashkiliy huquqiy jihatlari mavzusidagi ilmiy amaliy anjuman materiallari. 29-30.b. TDYuI. 2006 y.

34 Batafsil qarang: Karimov I.A. Tinchlik va xafsizlik uchun kurashmoq kerak// Adolat-qonun ustuvorligida. T.10.-T., 2002.

35 Qarang: Рыжаков А.П. Возмещение вреда, причиненного преступлением. – М., 1999. – Б. 25.

36 Qarang: Jinoyat prosessi. Maxsus qism. Z.F.Inog’omjonovaning umumiy tahriri ostida. –T., 2003. –B. 32-33.