Jaynizmning kelib chiqishi haqida ko’plab afsonaviy rivoyatlar mavjud. Rigveda kitobida jaynizmning ikki

Jaynizm  - mil. avv. VI asrda Hindistonda vujudga kelgan. Asoschisi kshatriya kastasidan chiqqan afsonaviy Vardxamana Maxaviradir. (u jinna ham deyilgan va jaynizm shundan kelib chiqqan). Bu ta’limot 24 ustoz-payg’ambar orqali yetib kelgan bo’lib,eng so’nggisi-jinnadir («g’olib» degani) Jinna barcha to’siqlarni yenggan shaxs sifatida tanilgan. Jinna tarafdorlari o’zlarining afsonaviy payg’ambariga xudoga sig’ingandek sig’inishgan.
Jaynizm falsafiy oqim sifatida mil. avv. II-I asrlarda shakllangan. Bu falsafaning asosiy manbai «Jaynasutra» (jayna aforizmlar)dir.
Jaynizm tarafdorlari olamni ilohiy kuch yaratgan –degan fikrni rad etib, olam abadiy, o’z-o’zidan mavjud deb hisoblaganlar. Ular olam ikki xil-jonli va jonsiz moddiyatdan iborat deydilar.
Bu din kastachilik tuzumiga qarshi edi. Jaynizmda moddiy dunyo yovuzliklardan iboratligi va odam ana shulardan xolos bo’lishi uchun kurashmog’i kerakligi ta’limot darajasiga ko’tarilgan. Lekin bunga faqat taqvodorlik bilan hayot kechirish orqaligina erishiladi.
Jaynizmda ikkita asosiy yo’nalish mavjud. Birinchisi- digambarlar - hayotning barcha lazzatlaridan, hatto nikohga kirishdan ham voz kechuvchilardir, ular oddiy hashoratlarga ham ziyon yetkazmaydilar. Ikkinchisi - shvetambar bo’lib, ular eski qonun va aqidalarni tiklab, ularga qonun tusini berish, hayotning hamma lazzatlaridan ham voz kechmaganlarga bo’linadilar. Bu dinning talablari g’oyatda qattiq bo’lganligi uchun u Hindistonda keng tarqalmay qolgan.