Jaxon tarixi

 
 
Mavzu№15:  Arxeografiya . nashr uchun mavzu tanlash. hujjatlarni matnini           tanlash 
 
1. Mavzu tanlash va ilmiy ish rejasini tuzish 
2. Adabiyotlar ustida ishlash,xujjatlarni yig`ish va tanlash usuli 
3. Arxiv xujjatlarini e`lon kilishga tayerlash 
4. Xujjatlarni arxeografik jixatdan   rasmiylashtirish 
5. Xujjatlarni tuplam ichida joylashtirish 
 
 
Arxeografiya  -  arxiv  xujjatlarini  nashr  kilishga  tayerlashning  koida  va  usullarini 
urgatadigan  fan.  Xujjatlarni  e`lon  kilish  tarix  fanining  rivojlanishida  muxim  rol’  uynaydi. 

---

 
Arxivlar,  ilmiy  tadkikot  institutlari  tomonidan  tayyorlab  nashr  kilingan  xujjatlar  tuplamlari 
tarixni  chukur  o’rganishga,  xakikatni  tiklashga  erdam  beradi.  Bunday  xujjatlar  tuplamlari 
tarixchilar tomanidan ilmiy asarlar yozishda muxim manba xisoblanadi. Xujjatlar tuplamlarining 
tarix  fani  tarakkietida,  tarixchilar  ilmiy  ijodiy  faoliyatida  urni  va  axamiyati  bekiesdir.  Xujjatlar 
tuplamini tayerlash mavzu tanlash va reja tuzishdan boshlanadi. 
1. MAVZU TANLASH VA ILMIY ISH REJASINI TUZISH 
Mavzu tanlash 
Ilmiy  tadkikotga  tayergarlik  ishi,  shuningdek  xujjatlar  tUplami  chop  etishga  tayergarlik 
mavzu  tanlashdan  boshlanadi.  Mavzuni  tanlash  uchun  eng  avvalo  shu  tanlanaetgan  mavzuga  doir 
masalalar  xususida  chukur  bilimga  ega  bo’lish  kerak.  Mavzu  tanlash  masalasi  shu  mavzuning 
dolzarbligi va kimmatliligiga, uning ilmiy, siesiy va amaliy axamiyatiga karab xal etilishi kerak. 
O’zbekistonning  urta  asrlar  tarixi,  shuningdek  Urta  Osiening  chor  Rossiyasi  tomonidan  bosib 
olinishi  va  mustamlakachilik  davri,  tarixi,  milliy  ozodlik,  jadidchilik  xarakatlari,  sovet  davri, 
shuningdek  Turkiston,  Xorazm,  Buxoro  va  O’zbekiston  Respublikasi  tarixi  bilan  boglik 
mavzular,  yana  shuningdek  istiklolchilik  xarakati,  kollekgivlashtirish  muammolari  shunday 
mavzular  sirasiga  kiradi.  Xujjatlar  tuplami  uchun  mavzu  tanlanaetganligini  nazarda  tutib,  shu 
mavzu  bo’yicha  kulezma  xujjatlar  arxivlarda  kay  darajada  saklanaetganligini,  ya`ni  bor  eki 
yukligani, kup eki ozligini xam xisobga .olish lozim. Tanlangan mavzu bo’yicha manbalar etarli 
bulsagana bu mavzu davlat arxivi tomonidan tasdiklanadi va ish boshlanadi. 
Mavzu yangiligi, shu mavzuga oid ilmiy adabietlarda u kanday ishlab chikilganligi ishning 
axamiyatini  belgilashda  muxim  urin  tutadi.  Tanlangan  mavzu  yangi  va  fanda  xali  kam  tadkik 
kilingan bo’lishi zarur. Tarixiy adabietlarda etarlicha tula eritib berilgan mavzuni kayta ishlashning 
foydasi  yuk.  SHuning  uchun  xali  urganilishi  axamiyatta  bo’lgan,  yangilik  elementlari  bor 
mavzularni tanlashga xarakat kilish kerak.  Buning uchun mavzuga oid adabietlar bilan tanishib 
chikish talab etiladi. 
Mavzuni  tanlashda  yana  shu  narsa  muximki,  tadkikotchi,  tarixchiarxivchi  O`zbekiston 
tarixi  bilan  shugullanadigan  ilmiy    tadkikot  institutlarining  bu  soxadagi  istikbolli  rejalarini 
xisobga olgan xodda ish boshlasa, maksadga muvofik buladi. SHunday kilib, ilmiy ishning mavzui 
tarix fanining vazifalaridan kelib chikkan xolda tanlanishi zarur. 
Mavzuni  anik  ifodalash  juda  muxim  axamiyat  kasb  etadi.  U  anik  ifodalangan  bo’lishi 
lozim. SHundagina olib borilgan tadkikot muvaffakiyatli chikishi mumkin. 
Mavzu  nomida  masala,  muammodan  tashkari  xududiy  va  xronologik  doiralar  xam 
ko’rsatilishi zarur. Agar xududiy doiralar tor bulsa, u xolda xronologik doiralarni kengaytirish, va 
aksincha,  agar  xronologik  doiralar  tor  bulsa,  xududiy  doiralarni  kengaytirish  kerak.  Tadkik 
kilinishi  kuzda tutilaetgan  mavzuning  rejasi  xam  chukur uylanib  tuzilishi lozim,  toki  boblar  va 
paragraflar mavzu mazmunini tula ochib bersin.