|
ja rim a ;
—
muayyan huquqdan mahrum qilish;
—
axloq tuzatish ishlari;
—
xizm at bo'yicha cheklash;
—
qamoq;
—
intizomiy qismga jo'natish;
—
ozodlikdan mahrum qilish;
— o'lini jazusi.
M ahkum larga asosiy jazolardan tashqari harbiy yoki maxsus
unvondan mahrum qilish tarzidagi qo'shim cha jazo ham qo'llanilishi
mumkin:
X izm at b o 'y ich a cheklash yoki intizom iy qism ga jo 'n a tis h
ta riq a s id a g i j a z o la r f a q a t h a rb iy x iz m a tc h ila rg a n is b a ta n
qo'llan iladi.
M uayyan huquqdan m ahrum qilish faqat asosiy jazo sifatidagina
emas, balki qo'shim cha jazo tariqasida ham qo'llanilishi mumkin.
197
www.ziyouz.com kutubxonasi
Sud jinoyat sodir etishda aybli deb topilgan shaxsga nisbatangina
jazo tayinlashi mumkin.
Sud jazo tayinlashda sodir etilgan jinoyatning ijtimoiy xavflilik
xususiyati va d a ra ja sin i, qilm ishning m o tiv larin i, yetkazilgan
zararn in g xususiyati va m iqdorini, ay b dorning shaxsini, jazon i
yengillashtiruvchi va og‘irlashtiruvchi holatlarni inobatga oladi.
Ja z o J in o y a t k o d e k sin in g U m u m iy q ism id a k o 'r s a tilg a n
jin o y atlarn in g tu rlari va ularni sodir etgan shaxslarga nisbatan
q o ila n ilish i lozim b o 'lg an jazo chorasi haqidagi m oddalarning
qo idalari asosida M axsus qism tegishli m oddalari sanksiyalari
doirasida tayinlanadi.
Jinoiy javobgarlikdan va jinoiy jazo d an ozod qilish asoslari.
Jinoyat qonunchiligining asosiy vazifasi, maqsadi jinoyat sodir qilgan
shaxslarni jazo lash em as, balki jin o y a t sodir qilgan shaxslarni
axloqan tuzatish, jinoyat sodir etilishining oldini olishdir. Shu sababli
ham jinoyat qonunchiligida jinoyat sodir qilgan shaxs aybiga iqror
bo'lgan, keltirilgan zararni b a rta ra f qilgan hollarda, shuningdek,
b irin c h i m a rta jin o y a t s o d ir q ilin g a n h o lla rd a va q o n u n d a
belgilangan boshqa hollarda jinoiy javobgarlikdan va jazodan ozod
qilishni k o'zda tutadi.
O 'z b ek isto n R espublikasi jin o y a t kodeksining o 'n ikkinchi
bobida (64-68-moddalari) javobgarlikdan ozod qilishning quyidagi
turlari ko'rsatilgan:
-javobgarlikka tortish m uddatining o 'tib ketganligi;
- qilmish yoki shaxs ijtimoiy xavfliligini yo'qotganligi;
- aybdor o 'z qilmishiga chin ko'ngildan pushaymonligi;
- jabrlanuvchi bilan aybdor yarashuvga kelishganligi;
-jin o y at sodir qilgan shaxsning kasalligi;
- am nistiya akti asosida.
O 'z b ek isto n R espublikasi jin o y a t kodeksining o ‘n uchinchi
bobida (69-76-moddalari) jazodan ozod qilishning quyidagi turlari
ko'rsatilgan:
-jazoni ijro etish m uddati o 'tib ketganligi;
- shaxsning ijtimoiy xavflilik xususiyatini yo'qotganligi;
- aybdorni chin ko'ngildan pushaymonligi;
- shartli hukm qilish;
-jazoni o 'tashdan m uddatidan ilgari shartli ozod qilish;
- jazoni yengilrog'i bilan almashtirish;
- kasallik yoki m ehnat qobiliyatini y o 'q o tg an lig i o q ib atid a
jazodan ozod qilish;
- am nistiya akti yoki afv etish asosida jazodan ozod qilish.
198
www.ziyouz.com kutubxonasi
Voyaga yetm aganlar javobgarligini xususiyatlari. M am lakatim iz
jin o y at qonunchiligi voyaga yetm agan shaxslarning yoshga oid
xususiyatlarini hisobga olgan holda ular tom onidan sodir qilingan
jinoyatlar uchun alohida javobgarlik qoidalarini belgilagan.
Jinoyat kodeksining Umumiy qismi oltinchi b o iim i aynan voyaga
yetm aganlar javobgarligi xususiyatlariga bag‘ishlangan b o iib , o ‘n
sakkiz yoshga to im a sd a n jinoyat sodir qilgan shaxslarga quyidagi
jazolar q o ilanishi mumkin:
- jarim a;
- axloq tuzatish ishlari;
- qamoq;
- ozodlikdan m ahrum qilish.
O 'n sakkiz yoshga to lm asdan jinoyat sodir qilgan shaxslarga
nisbatan q o ‘shimcha jazolar tayinlanishi m um kin emas.
Voyaga yetm agan shaxslarga nisbatan jazo tayinlashda jinoyat
kod ek sid a belgilangan ja z o la rn in g m a ’lum bir qism i olinadi.
M asalan, jarim a jazosida jarim aning m iqdori eng kam oylik ish
haqining besh baravaridan olti yuz baravarigacha b o ‘lsa, voyaga
y e tm a g a n la rd a ja rim a ja z o sin in g m iq d o ri eng kam oylik ish
h a q in in g ikki b a ra v a rid a n y igirm a b a ra v a rig a c h a m iq d o rd a
tayinlanadi.
Bundan tashqari sud voyaga yetm aganlarga jazo tayinlashda
uning rivojlanganlik darajasi, turm ush sharoiti, tarbiyasi, sogiigi,
jinoyat sodir qilishda kattalarning ishtiroki masalasiga jiddiy e’tibor
qaratadi.
V oyaga y etm ag a n la r jav o b g arlig in in g yana bir o ‘ziga xos
xususiyati voyaga yetm agan shaxs birinchi m arta jin oy at sodir
qilganida uni jazo q o ilam asd an tuzatish m um kin deb hisoblash
uchun aso slar m avjud b o ‘lganida, ja v o b g arlik d a n ozod qilish
imkoniyatining yaratilganidir. Bunda voyaga yetm aganlar ishlari
bilan shug‘ullanuvchi komissiya ular bilan shug‘ulanadi.
Agar voyaga yetmagan shaxs rivojlanishida o ‘z yoshiga nisbatan
ancha orqada qolgan b o is a va sodir etgan qilmishining ahamiyatini
t o i a anglay olmagan b o is a sud jazo o'rniga quyidagi majburlov
choralarini q o ilash i mumkin:
- sud belgilaydigan shaklda jabrlanuvchidan uzr so‘rash;
- o ‘n olti yoshga to ig a n shaxs zimmasiga yetkazilgan zararni o ‘z
m ablag‘i hisobidan yoki mehnati bilan to ia s h yoki b arta raf qilish
majburiyatini yuklash;
- v o y ag a y e tm a g a n n i m ax su s o ‘q u v -ta rb iy a m u assa sa g a
joylashtirish.
199
www.ziyouz.com kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: |
