Javodbek yo q ubo V ergash hayitboyev huquqshunoslik

Jinoyatning subyektiv tomoni 
— shaxsning o 'zi sodir etgan 
ijtimoiy xavfli qilmish va jinoiy oqibatga nisbatan ruhiy m unosa- 
batini, y a’ni, jinoyatni bilib, tushunib yoki ehtiyotsizlikdan sodir 
qilganligini ifodalaydi. Jinoyatning subyektiv tom onini aniqlash 
ay b d o rn in g o 'z i so d ir etgan ijtim oiy xavfli q ilm ishini, uning 
oqibatlarini qanchalik tushunganligini va ularning yuz berishi uchun 
qilgan harakatlarini aniqlaydi va shu asosda jinoyatning qasddan 
yoki eh tiyotsizlikdan sodir qilinganligi an iq lan ad i, b o sh qacha 
aytganda, ayb aniqlanadi. Aybning shakli jinoyat huquqida ikkiga 
bo'linadi: qasd, ehtiyotsizlik (Jinoyat kodeksining 2 1-22-moddalari).
Agar shaxs o 'zi sodir etgan qilmishining ijtimoiy xavfliligini 
anglagan, uning qanday oqibatlarga olib kelishini bilgan va shunday 
qilmishni sodir etishni xohlab sodir qilgan bo'lsa qasddan qilingan 
jinoyat hisoblanadi. M asalan, Jinoyat kodeksining 267-moddasida 
ko'rsatilgan transport vositasini olib qochish jinoyati. Bunda aybdor 
tran sp o rt vositasini olib qochish jinoyat ekanligini, uni qanday 
oqibatlarga olib kelishini biladi va shunday oqibat kelib chiqishini 
istagan holda harakat qiladi.
Agar shaxs o'z-o'ziga ishonish yoki beparvolik orqasida jinoyat 
sodir qilsa ehtiyotsizlikdan jinoyat sodir qilingan hisoblanadi. Y a’ni 
aybdor shaxs o 'z harakatlariga ortiqcha baho beradi, o 'z harakatlari 
qanday oqib atlarg a olib kelishiga k o 'zi yetsa-da, ehtiyotkorlik 
choralariga rioya qilmaydi, bunday oqibatlar kelib chiqmaydi deb 
o'ylaydi, o'ziga ortiqcha ishonadi yoki beparvolik qiladi. M asalan, 
Jinoyat kodeksining 266-moddasida ko'rsatilgan transport vositalari 
harak ati yoki ulardan foydalanish xavfsizligi qoidalarini buzish 
jinoyatida transport vositasini haydovchi shaxs belgilangan tezlik 
q o id alarig a rioya qilm asdan tezlikni oshirib ketishi n atijasid a 
piyodalarni urib yuborishi. Bunda haydovchi tezlikni oshirsada,
192
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

piyodalarni urib yubormasligiga, 
o 'z
vaqtida transport vositasini 
to 'x tata olishiga asossiz ishonadi.
Jinoyatlarni qasddan yoki ehtiyotsizlikdan qilinganligini aniqlash, 
aybdorlarga jazo tayinlashda m uhim aham iyatga ega. Q asddan 
qilingan jin o y a tla r uchun o g 'irro q jazo ch o ralari q o ila n ils a , 
ehtiyotsizlikdan qilingan jinoyatlar uchun yengilroq jazo choralari 
qoilaniladi.
Jinoyatning subyektiv tomoniga uning motivi va maqsadi ham 
kiradi.