Javodbek yo q ubo V ergash hayitboyev huquqshunoslik

M a ’muriy qonunchilik. 
M a ' m u r i y q o n u n c h i l i k n i o 'r g a n i s h
c h o g ‘ida m a ’m uriy h u q u q b u z a r lik la r n i ta rtib g a soluvchi asosiy 
norm ativ hujjat O 'z b e k isto n R espublikasining 1995-yil 1-aprelda 
kuchga kirgan M a ’muriy javobgarlik to'g'risidagi kodeksi ekanligini 
y o d d a tutish zarur. Hozirgi vaqtda ushbu kodeks deyarli h a r yili 
u n g a k iritila y o tg a n q o 's h i m c h a va o 'z g a r t i s h l a r tufayli a n c h a
o'z gardi.
M a ’m u r i y j a v o b g a r l i k t o ' g ' r i s i d a g i k o d e k s n i n g u m u m i y
q o id a la r id a m a ’m u riy h u q u q b u z a r lik so d ir etgan shaxs h u q u q ­
buzarlik sodir etilgan vaqt va jo y d a amal qiladigan q o n u n la r asosida 
jav o b g arlik k a tortilishi belgilab qo'yilgan.
M a ’m uriy h u q u q b u z a rlik uchun ja v o b g a rlik n i yum shatuvchi 
yoki bek o r qiluvchi hujjatlar orq ag a qaytish kuchiga ega, y a ’ni ular 
ushbu hujjatlar chiqquncha sodir etilgan huquqbuzarliklarga ham
t a a l l u q l i d i r . M a ' m u r i y h u q u q b u z a r l i k l a r u c h u n j a v o b g a r l i k
belgilaydigan va uni kuchaytiradigan hujjatlar esa orqali qaytish 
kuchiga ega emas.
« M a ’muriy huquqbuzarlik» tushunchasi nimani anglatishni aniq 
b ilis h m u h i m . « M a ’m u r i y h u q u q b u z a r l i k » d e g a n d a , q o n u n
hujjatlariga binoan m a ’muriy javobgarlikka tortish n azarda tutilgan, 
shaxsga. fuqarolarning huquq va erkinliklariga, mulkchilikka, davlat 
va ja m o a t tartibiga tajovuz qiluvchi. g'ayrihuquqiy, aybli (qasddan 
yoki ehtiyotsizlik orqasida) sodir etilgan h a ra k a t yoki harakatsizlik 
tushuniladi.
M a z k u r k o d e k s d a n a z a r d a t u t i l g a n h u q u q b u z a r l i k u c h u n
m a ’muriy javobgarlik ushbu h u q uqbuzarliklar o 'z tabiatiga k o 'ra , 
amaldagi qonunlarga muvofiq jinoiy javobgarlikka sabab bo 'lm ag an
taq d ird a yuzaga keladi.
A g ar m a ’muriy huquqbuzarlikni sodir etgan shaxs o 'z harakati 
yoki harakatsizligining qonu n g a xilof ekanligini bilgan, uning zararli 
oqibatlariga ilgaridan ko'zi yetgan va ularni ongli ravishda istagan, 
u s h b u o q ib a tla r n in g y u zag a kelishi ehtim olligini bilgan b o 'ls a , 
b u n d a y m a ’m uriy h u q u q b u z a rlik q a s d d a n sodir etilgan h u q u q ­
buzarlik deb e ’tiro f etiladi
M a ’muriy huqu q b u zarlik sodir etgan shaxs o 'z h ara k a ti yoki 
harakatsizligi natijasida zararli oqibatlar yuz berishi mumkinligiga
66
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ilgaridan ko 'zi yetgan, a m m o yengiltaklik bilan u la rn in g oldini 
olam an, deb umid qilgan yoxud bun d ay oqib atlar b o ‘lishi m um - 
kinligiga ko'z i yetishi kerak bo'lgani holda ilgaridan ko'zi yetm agan 
bo'lsa, bun d ay m a ’muriy huquqbuzarlik ehtiyotsizlik orqasida sodir 
etilgan, deb hisoblanadi.
M a ’muriy javobgarlikka m a 'm u riy huquqbuzarlik sodir etilgan 
paytda 16 yoshga to 'lg an shaxslar tortiladilar.
T a ’lim o luvchilar, ay n iq sa, v o y a g a y e t m a g a n la r n in g ja v o b - 
garligini o'rganishlari kerak.
M a n sa b d o r shaxslarning javobgarligi boshqaruv tartibini, davlat 
va ja m o a t tartibini, tabiatni, aholining sog'lig'ini va bajarilishini 
ta'minlash o'zlarining xizmat burchlariga kiradigan boshqa qoidalarni 
amalga oshirish sohasida belgilangan norm alarga rioya etmaslik bilan 
bog'liq huquqbuzarliklar sodir etilganda yuzaga keladi.
Q o n u n g a xilof h a ra k a t yoki harakatsizlik sodir etilgan vaqtda 
m u o m alag a layoqatsiz holatd a bo 'lg an , y a ’ni o 'z harakatlari uchun 
j a v o b b e r a o l m a y d i g a n y o k i s u r u n k a l i r u h iy k a s a llik , r u h iy
faoliyatining vaqtinchalik ishdan chiqishi, aqliy ojizlik yoxud boshqa 
kasallik o q ib a tid a o 'z h a ra k tla rin i id o ra qila o lm ay d ig an shaxs 
m a ’muriy javobgarlikka tortilishi m um kin emas.
M a ’muriy jazo choralarining mohiyatini o'rg an ish va ularning 
turlarini bilish zarur. U lar quyidagilardan iborat:
-
ja rim a ;