Javodbek yo q ubo V ergash hayitboyev huquqshunoslik

X A L Q A R O -H U Q U Q IY JA V O B G A R L IK
T U R L A R I VA SH A K L L A R I
X alq aro h u q u q q a xilof qilm ish ikki toifaga, y a ’ni: 
xalqaro
huquqbuzarlik va davlatlarning x a lq a ro jin o y a tla rig a
b o 'lin ad i. 
D avlatlar hamjam iyati tom onidan m uayyan xalqaro huquqqa xilof 
qilmishlarni xalqaro javobgarlikka: moddiy va siyosiyjavobgarlikka 
tortilishi mumkin.
Xalqaro-huquqiy javobgarlikning ikkita: siyosiy va m oddiy turi
mavjud.
Siyosiy x alq aro -h u q u q iy ja v o b g a rlik satifik atsiy a sh ak lid a 
ifodalanadi. Bu zarar ko'rgan tarafni sodir etilgan huquqbuzarlik 
qaytarilmasligi to'g'risida ishontirish va uzr so'rash, huquqbuzarlikni 
sodir etishdagi aniq aybdorlarni jazolashdir.
Repressaliya deb yuritiladigan, huquqbuzarlikka jav ob an zarar 
k o 'rg a n subyekt tom onidan am alga oshiriladigan zo 'rlik xatti- 
h arakatlari (m asalan, noqonuniy ravishda baliq ovlagani uchun 
baliq ovlash kemasini q o 'lg a olish, m ulkni xatlash yoki m usodara 
qilish kabilar) singari siyosiy javobgarlik shaklini ham eslab o 'tish
lozim.
223
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

R ep re ssaliy a d an re to rsiy a n i fa rq la sh k erak . R e to rsiy a — 
huquqbuzarlik hisoblanm aydigan, lekin d o 'sto n a m unosabatlarga 
zid b o 'lg a n x a tti-h a r a k a tla r bilan b o g 'liq b o 'lg a n (m asalan , 
n o d o ‘stona tarzdagi bayonotga javoban elchilarni chaqirib olish) 
javob choralaridir.
R estitutsiya va reparatsiya davlatlarning m oddiy javobgarlik 
shakli hisoblanadi. Restitutsiya — huquqbuzar davlat tom onidan 
n oq onun iy ravishda egallab olingan m oddiy boyliklarni z a ra r 
k o 'rg an davlatga qaytarish yoki ular yo‘q b o iib ketgan taqdirda, 
zararni boshqa teng qiymatli moddiy boyliklar bilan qoplashdir. 
R eparatsiya — talofat ko'rgan davlatga yetkazilgan moddiy zararni 
(shu jum ladan, olinmay qolingan foydani ham) pul yoki n atura 
shaklida qoplashdir.
M odd iy x a lq a ro -h u q u q iy ja v o b g a rlik re stitu tsiy a (h u q u q - 
buzarlikka q adar bo'lgan moddiy holatni tiklash) va reparatsiya 
(zarar ko'rg an tarafga yetkazilgan zararni pul yoki boshqa tarzda 
qoplash) shakllarida amalga oshirilishi mumkin bo'lgan, yetkazilgan 
moddiy zararni qoplash m ajburiyatida ifodalanadi.