Javodbek yo q ubo V ergash hayitboyev huquqshunoslik

X A L Q A R O H U Q U Q D A JA V O B G A R L IK
Xalqaro huquqda javobgarlik tushunchasi
Javobgarlik — xalqaro huquqning eng qadimiy institutlaridan 
biridir. Biroq, ushbu institutning huquqiy m e’yorlari hanuzgacha 
kodifikatsiya qilinmagan, shu bois, u odatda pretsedentlar va sud 
q a r o r la r i n eg izid a s h a k lla n g a n o d d iy -h u q u q iy m e ’y o rla rg a
asoslanadi.
X alqaro-huquqiy javobgarlik — huquqbuzarlik subyektining 
xalqaro huquqni boshqa subyektiga yetkazgan zarari oqibatlarini 
b a rta ra f qilish bo'yicha yuridik m ajburiyatlaridir.
X a lq a ro h u q u q b u z a rlik x a lq a ro q ilm ish la rg a va x a lq a ro
jinoyatlarga b o iin a d i. X alqaro jinoyatlarga xalqaro huquqning 
umum e’tirof etilgan tamoyillari va m e’yorlarini buzadigan, shuning 
uchun butun jahon ham jam iyati tizimiga salbiy ta ’sir k o ‘rsatadigan 
alohida xavfli qilmishlar kiradi.
X alqaro huquqda shakllangan umumiy tam oyilga k o ‘ra xalqaro 
g‘ayrihuquqiy qilm ishlar xalqaro-huquqiy javobgarlikni keltirib 
chiqaradi.
Javo b g arlik m asalalarini tartib g a soluvchi m e’yo rlar, asosan, 
x alq aro sh a rtn o m a la rd a o ‘z aksini topgan, shuningdek, B M T va 
boshqa x alqaro tash k ilo tlarn in g R ezolutsiyalarida tasd iqlang an.
X alqaro huquqda xalqaro javobgarlik deganda huquq m e’yor- 
laridan kelib chiqadigan subyektiv m ajburiyatlarini buzgan, y a’ni 
xalqaro h u quqq a xilof x atti-h arak at sodir etgan subyekt uchun 
noqulay salbiy yuridik oqibatlar tushuniladi.
X alqaro-huquqiy javobgarlik — xalqaro-huquqiy m e’yorlarda 
belgilangan sanksiyalami qo'llash natijasida kelib chiqadigan yuridik 
oqibatlardir.
Sanksiya, m e’yorlarning zaruriy elementi ekanligi to ‘g ‘ridan- 
to ‘g‘ri m a ’noda, huquqning har bir alohida m e’yorida m uayyan
222
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

sanksiya ko'rsatilishi sifatida tushunilmasligi lozim. Bu milliy huquq 
uchun ham, xalqaro huquq uchun ham birdek tegishlidir.
Xalqaro huquqda eng avvalo, davlatlarning xalqaro javobgarligi 
xususid a s o ‘z b o ra d i. 1969-yildan B M T ning X a lq a ro h u q u q
K o m issiy a si teg ish li m e ’y o rla rn i k o d ifik a ts iy a q ilish b ila n
shug'ullanib kelmoqda.
Davlatning har qanday xalqaro huquqqa xilof qilmishi ushbu 
davlatning xalqaro javobgarligini keltirib chiqaradi.
D a v la t to m o n id a n x a lq a ro m a jb u riy a tla rn in g b u z ilish i, 
davlatning qilmishi ushbu m ajburiyat b o ‘yicha dav latdan talab 
qilinadigan harakatga nomuvofiq bo'lgan taqdirda namoyon b o iad i.
Faqat xalqaro huquq subyektlarigina xalqaro-huquqiy javobgarlik 
subyekti boiishi mumkin. Jismoniy va mustaqil yuridik shaxslar oddiy 
huquqbuzarlik uchun bunday javobgarlikka tortilmaydilar, chunki 
bunda fuqarolik-huquqiy javobgarlik vujudga keladi.
Amaliyotda xalqaro huquq subyektlarining xatti-harakatlari davlat 
nomidan ish ko'rishga haqli bo'lgan davlat organlari va m ansabdor 
shaxslarning harakatlarida ifodalanadi. Ularning xatti-harakatlari 
uchun davlat o'zining butun milliy boyligi bilan javob beradi.