Javodbek yo q ubo V ergash hayitboyev huquqshunoslik

D A V L A T — X A L Q A R O H U Q U Q N IN G A S O S IY
S U B Y E K T I
U zoq vaqt davom ida davlatlar xalqaro-huquqiy m unosabat- 
larining yagona subyekti b o 'lib kelgan. Hozirgi xalqaro huquq 
m e’yorlari ham on, aksariyat, d avlatlar o'rtasidagi, shuningdek, 
davlatlar bilan xalqaro tashilotlar va xalqaro huquq subyektlari 
o'rtasidagi o'zaro m unosabatlarni tartibga soladi. Shu bois, davlatlar
— xalqaro huquqning asosiy subyektlaridir va xalqaro-huquqiy 
m unosabatlam ing asosiy real ishtirokchilaridir, chunki ular doimiy 
ravishda bir-biri bilan, xalqaro tashkilotlar va boshqa xalqaro huquq 
subyektlari bilan o 'zaro m unosabatda bo'lishi zarur.
X alqaro m aydonda davlat siyosiy hokim iyat tashkiloti sifatida, 
ayniqsa, uning oliy organi nom idan xalqaro huquq subyekti bo'lib, 
davlatning rasmiy vakili sifatida chiqadi. Davlatning xalqaro huquq 
subyekti sifatida xarakterlovchi asosiy belgisi davlat suvereniteti 
hisoblanadi.
215
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

X a lq a ro h u q u q suby ek ti sifa tid a d a v la tn in g birlam ch ilig i 
shundaki, ular hech kim tom onidan tashkil qilinmaydi, ular obyektiv 
tarixiy reallik sifatida mavjuddir. Boshqa tom ondan, davlatlar o ‘zlari 
x alq aro h u q u q n in g ik k ilam ch i (hosilali) suby ekti — x alq aro
tashkilotlarni tashkil qilishi mumkin.
Birlamchi subyekt sifatida davlatlar universal xalqaro huquq 
layoqatiga ega. Birlamchilik davlatning xalqaro huquqning asosiy 
subyekti sifatidagi rolini belgilaydi. Aynan davlatlar xalqaro huquq 
m e’yorlarini ishlab chiqadi, ularni buzganlik uchun javobgarlikni, 
x alqaro-huquqiy ta rtib o tn i va x alqaro tash k ilo tlarn in g funksi- 
yalarini belgilaydi. D a v la tla rn in g ushbu im ko n iy atlari o 'z la ri 
tom onidan yaratilgan xalqaro huquq tam oyillari va m e’yorlaridan 
boshqa hech nim a bilan chegaralanm agan. M azkur tam oyillar va 
m e’yorlarga m uvofiq d avlatlar xalqaro huquq subyekti sifatida 
x a lq a ro h u jja tla rd a , xusu san . B M T U stav id a m u sta h k a m la b
q o 'y ilg an asosiy huquq va m ajburiyatlarga ega b o 'lad i. Biroq, 
h a n u z g a c h a b u n d a y h u q u q va m a jb u riy a tla r r o 'y x a ti ishlab 
chiqilm agan.