Javodbek yo q ubo V ergash hayitboyev huquqshunoslik

X A L Q A R O H U Q U Q N I N G A S O S IY
M A N B A L A R I
X alqaro huquq fanida xalqaro huquqning m anbalari ikki turga, 
y a’ni asosiy va qo'shim cha m anbalarga ajratiladi. X alqaro huquq 
m anbalarining bunday bo'linishi shartlidir.
211
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

H o z irg i x a lq a ro h u q u q n in g aso siy m a n b a la rig a x a lq a ro
shartnom a, xalqaro odatlar, davlatlarning m ajburiyatlari bo'yicha 
va xalqaro tashkilotlarning a ’zo davlatlariga k o ‘rsatm a beruvchi bir 
tom onlam a yuridik hujjatlar kiradi.
B irinchi asosiy m an b a x alq aro h u q u q to m o n id a n ta rtib g a
solinadigan, xalqaro huquq subyektlari o 'rtasidag i yozma bitim 
sifatida tushuniladigan xalqaro shartnom adir. X alqaro shartno- 
m alarning tuzilishini tartib g a soluvchi n o rm alar tizimi xalqaro 
shartnom alar huquqi deb yuritiladigan xalqaro huquqning alohida, 
m ustaqil sohasini tashkil qiladi.
S o'nggi v a q tla rd a x alq aro h u q u q fanida norasm iy x alq aro
shartnom a tushunchasi qaror topm oqda. M azkur tushuncha rasman 
tasdiqlanm agan (imzolash yoki boshqa tartibda) va yuridik kuchga 
ega ekanligi to ‘g ‘risidagi qoida m ustahkam lanm agan b o ‘lsa-da, 
m azk u r d a v la tla r to m o n id a n yozm a bitim q o id alarin i yuridik 
m ajburiy deb tan olinadigan k o ‘p tom onlam a xarakterdagi yozma 
bitim tushuniladi.
X alqaro huquqning ikkinchi muhim m anbai xalqaro odatlardir. 
B M T X a lq a ro sudi S ta tu tin in g 38-m oddasida x alqaro o d a tla r 
«huquqiy norm a sifatida tan olingan um um jahon am aliyotining 
isboti» sifatid a belgilanadi. U sh b u tu sh u n c h a d a , b irin ch id an , 
davlatlarning am aliyoti to ‘g ‘risida, ikkinchidan, ularning bir xil 
vaziyatlardagi tegishli x atti-h a ra k a tla r am aliyoti to ‘g ‘risida va, 
uchinchidan, davlatlarning xalqaro hamjamiyati tom onidan shunday 
k o ‘p takrorlanadigan xatti-harakatlarni yuridik m ajburiy deb tan 
olish, y a’ni davlatlarning so'zsiz kelishuvi, m azkur xatti-harakatlarga 
xalqaro-huquqiy norm a sifatini berishi to ‘g‘risida ham gap boradi.
X alqaro odatlar haqida gapirilganda, xalqaro huquq norm asi 
sifatida so‘z boradi. Chunki, lokal xalqaro odat qoidalarini yaratish 
mum kin b o ‘lsa-da, lekin ju d a kam uchraydi. Ikki tom onlam a odatlar 
esa hech qanday aham iyatga ega emas.
Ikkinchi jahon urushidan so‘ng BMT va boshqa universal xalqaro 
tashkilotlar doirasida