Javoblar: Buddaviylik dinining asoschisi kim bo‘lgan?

8. Buddaviylikning qanday yo‘nalishlari bor?

Buddaviylikda ikkita asosiy oqim mavjud.Ular quyidagilardan iborat:

1) hinayana oqimi (sanskrit tilida hinayana – kichik arava degan ma’noni anglatadi) xalos bo‘lishning tor yo‘li bo‘lib, mazkur yo‘lni tanlagan dindorlarning dunyoviy hayotdan voz kechishlari va rohiblikni qabul qilishlari talab qilinadi.Rohiblar xalos bo‘lish va nirvanaga erishishning individual yo‘lidan borib, arxatlar (sanskrit tilida arhat –avliyo odam degan ma’noni anglatadi) darajasiga erishadilar.Arxatlar nirvanaga erishgan, ya’ni ma’naviy poklik va haqiqatni bilishi orqali iztiroblardan xalos bo‘lgan hamda ruhning qayta tug‘ilishini to‘xtatgan avliyolardir.Hinayana kishining rohiblikni qabul qilmasdan samoviy rohat-farog‘atga erishishini inkor etmaydi.Lekin bunday holat vaqtinchalik deb hisoblanadi.Nirvanaga erishishi uchun uning ruhi qayta tug‘ilib, rohiblik turmush tarzini qabul qilishiga to‘g‘ri keladi;

2) mahayana (sanskrit tilida mahayana – katta arava, buyuk yo‘l degan ma’nolarni anglatadi) xalos bo‘lishning keng yo‘lidir.Mahaya-nada bodxisatvaning (sanskrit tilida – uning mohiyati bilimdir degan ma’noni anglatadi) murabbiyligida dunyoviy kishi ma’naviy poklanish qoidalariga amal qilsa, nirvanaga erishishi mumkin degan g‘oya mavjud.Bu yo‘lni tanlagan odam quyidagi axloq qoidalariga amal qilishi lozim:

1) jonzodlarni o‘ldirmaslik;

2) o‘g‘rilik qilmaslik;

3) zino qilmaslik;

4) yolg‘on gapirmaslik;

5) ehtiroslarni qo‘zg‘atadigan ichimliklarni iste’mol qilmaslik.Mahayanada kishidan xulq-atvor qoidalari va juda ko‘p diniy ma-rosimlarni bajarish talab qilinadi.Mahayana arxatlik g‘oyasini odam-larga xos xudbinlikning bir ko‘rinishi deb baholab, bodxisatvaning ruhiy mukammallik qoidalariga amal qilish orqali nirvanaga to‘liq erishishi mumkinligini targ‘ib qiladi.