Жаҳон иқтисодий ва ижтимоий географияси

Mavzu: Horijiy Yevropaning umumiy tavsifi.

Horijiy Yevropa maydoni 51mln.km², aholisi 500mln.Bu yerda tarixiy taqdiri umumiy, siyosiy, iqtisodiy, madaniy munosabatlari bir xil bo’lgan 43ta suveren davlat joylashgan.

Yevropa-jahon sivilizasiya markazlaridan biri,buyuk geografik kashfiyotlar, sanoat inqiloblari, shahar aglomerasiyalari, madaniy va siyosiy revolyusiyalar, xalqaro iqtisodiy integrasiya ro’y bergan qit’a.
Maydoni shimoldan janubga 5000 km ga, g’arbdan sharqqa 3000 km ga cho’zilgan.Horijiy Yevropa mamlakatlarining maydoni asosan o’rta va mayda bo’lib,eng kattasi Fransiya (maydoni 551000km²), kichigi Vatikan (44gektar).
Iqtisodiy geografik o’rnining qulayligi:
-mamlakatlarning bir-biriga nisbatan yaqin qo’shni ekanligi;
-hududining kichikligi va chegaralarining yaqinligi;
-transportning yaxshi yo’lga qo’yilganligi;
-aksariyat mamlakatlarning dengiz bo’yida joylashganligi;
-hamma rivojlangan davlatlarning bir joyga to’planganligi,ayniqsa ettilikka kiruvchi davlatlarning 4tasini shu joyda joylashganligi.
Horijiy Yevropaning siyosiy xaritasi qadimdan juda ko’p o’zgarib kelgan.Birgina XX asrning o’zida regionning siyosiy xaritasi 3marta o’zgardi (1-2-jahon urushidan so’ng va 90 yillarda).90 yillardagi siyosiy o’zgarishlardan so’ng Horijiy Yevropa siyosiy xaritasida 8ta suveren davlat paydo bo’ldi.(MDH bundan mustasno).
Horijiy Yevropada davlat tuzumiga ko’ra respublikalar ham (Polsha,Fransiya,Gresiya), monarxiyalar ham (Buyuk Britaniya,Belgiya,Daniya), federativ (Avstriya,Shveysariya) davlatlar ham bor.
Horijiy Yevropada sanoatning rivojlanishiga imkon beruvchi tabiiy sharoit va resurslar ko’p jihatdan foydali qazilmalar bilan bog’liq.Yirik foydali qazilmalar quyidagi havzalarda to’plangan: toshko’mir RUR (GFR) va Yuqori Sileziyada (Polьsha), neft-gaz Shimoliy dengiz havzasida, temir Lotaringiya (Fransiya) va Karuna (Shvesiya)da.
Foydali qazilma turlarining ayrim mamlakatlarda to’la emasligi hududning tektonik tuzilishi bilan bog’liq.
Horijiy Yevropaning gidroenergetika resurslari asosan Alp, Dinara va Skandinaviya tog’lari joylashgan hududlarga to’g’ri keladi.Masalan: Norvegiya.
Horijiy Yevropada bir qator harbiy,siyosiy-iqtisodiy blok va tashkilotlar mavjud:
NATO-Shimoliy Atlantika Harbiy Tashkiloti.1949 yil tuzilgan harbiy-siyosiy blok.Shtab kvartirasi Bryusselda, 15 mamlakat a’zo.19ta.
Varshava shartnomasi-harbiy-siyosiy tashkilot.1955 yil 14 mayda tuzilgan.7mamlakat a’zo.1990 yil tarqatib yuborildi.