Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети

Унитаршм — давлат тузилишининг ҳозирги дунёда энг кўп тарқалган шакли.
Конфедерация (лотинча сопййегайо — иттифоқ, бирлашма сўзидан) — давлатлар иттифоқининг шакли бўлиб, унда аъзо давлатлар ўз суверенитети-ни тўлиқ саклаб қолади. Конфедерация асосан иттифоқ ҳар бир аъзосининг сиёсий мавжудлигини ва ҳудудий яхлитлигини саклаш билан боғлиқ бўлиб, унда ташқи сиёсий ҳамда ҳарбий-мудофаа мақсадлари кўзда тутилади. Ички муаммоларга келганда эса, конфедерация, одатда, божхона тарифларини белгалаш, ягона почта алоқасини ва бошқа иккинчи даражали тузилмалари-ни қарор топтириш билан чекланади.
Конфедерацияда бутун иттифоқ учун умумий бўлган қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимият органлари йўқ. Тўғри, давлатнинг мувофиклашти-
203
рилган сиёсатини амалга ошириш учун конфедерация таркибига кирувчи дав-латлар, одатда, муайян органлар ва мансабларни таъсис этадилар, лекин улар конфедерация субъектлари устидан тўғридан-тўғри ҳукмронлик қилиш ҳуқуқига эга эмас. Конфедератив органлар ва шахсларнинг консенсус, яъни умумий розилик асосида қабул қилинадиган қарорлари фақат конфедерация субъектларининг марказий органлари тасдиклаганидан сўнг кучга киради.
Юқорида айтилганларнинг ҳаммаси асосан АҚШ (1781-1789), Швейца-рия (1815-1848), Швеция ва Норвегия (1905 йилгача), Австрия-Венгрия (1918 йилгача), Миср ва Сурия-Бирлашган Араб Республикаси (1958-1961), Гам-бия ва Сенегал (1982-1989) сингари ўз умрини яшаб бўлган конфедерация-ларнинг тарихий тажрибасини акс эттиради. Конфедерацияларнинг ўз умри-ни яшаб бўлиши қуйидаги сабабларга кўра юз берган: а) уларнинг иштирок-чилари ўртасидаги низолар туфайли; б) конфедерация тузиш йўли билан ҳал этилиши мўлжалланган вазифаларнинг амалга ошиб бўлганлиги; в) конфе-дератив иттифоқининг ривожланиб бориши ва федератив иттифоққа айлани-ши (АҚШ ва Швейцария).
Ҳозирги пайтда фақат битта конфедерация — Европа Иттифоқи мавжуд бўлиб, у конфедератив муносабатлар амалиётига кўплаб янгиликлар кирит-мокда.
Айтиш мумкинки, собиқ Совет ҳудудининг катта қисмида ташкил топ-ган Мустақил Давлатлар Ҳамдустлиги (МДҲ)нинг сиёсий-ҳуқуқий табиати ҳам конфедератив иттифоқнинг айрим белгиларини ўз ичига олган.