Жаћон иќтисодиёти ва дипломатия университети

 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
 
9-jadval 
Inson omili ko‘rsatkichlari 
 
Ko‘rsatkichlar Sust 
rivojlangan 
mamlakatlar 
Barcha 
rivojlanayotgan 
mamlakatlar 
Sharqiy 
Yevropa va 
MDH 
mamlakatlari 
Sanoati 
rivojlangan 
mamlakatlar 
Dunyo 
bo‘yicha 
1. O‘rtacha umr ko‘rish 
ehtimoli (yil hisobida) 
59 64 69 78 
66 
2. Katta yoshdagi aholining 
savodxonlik darajasi (foiz 
hisobida) 
49,2 
(boshlang‘ich 
ta’lim) 
70,4 
(boshlang‘ich 
ta’lim) 
98,5 98,6 
77,6 
3. Ishlab chiqarilgan yalpi ichki 
mahsulot (AQSH dollari 
hisobida, mlrd.) 
100 5518 1098 
24323 
30876 
4. Yalpi ichki mahsulotning 
aholi jon boshiga to‘g‘ri kelishi 
(AQSH dollari hisobida) 
1970 y. 
1980 y. 
1990 y. 
1995 y. 
2000 y. 
245 
272 
257 
254 
420 
330 
474 
685 
736 
1240 
- 
- 
- 
2411 
2160 
7097 
9344 
11109 
12310 
26440 
1951 
2660 
3116 
3298 
5020 
5. Kaloriyalarni iste’mol 
qilishda 1 yillik miqdor 
(rivojlangan mamlakatga 
nisbatan, % hisobida) 
67 76 - 100 
- 
6. Go‘daklar o‘limi koeffitsenti
77 
65 
26 
13 
60 
7. Vrachlar (100000 kishi 
hisobiga) 
5 18 354 
280 
122 
8. Tibbiy hamshiralar (100000 
kishi hisobiga) 
26 85 809 
780 
241 
9. Sog‘liqni saqlashga davlat 
xarajatlari salmog‘i (yalpi 
milliy mahsulotdagi % 
hisobida, 2000) 
1,2 2 4 6,1 
2,6 
10. Ta’limga davlat xarajatlari 
salmog‘i (yalpi milliy 
mahsulotdagi % hisobida, 2000 
y.) 
3,2 4 5,1 
5,4 
4,6 
11. Aholi jon boshiga kaloriya 
iste’mol qilishning bir yillik 
miqdori 
2103 2572 2882 3157 
2702 
12. Ilmiy tadqiqot va 
tajribaning konstruktorlik 
izlanishlarida band bo‘lgan 
olimlar va mutaxassislar soni 
(1000 kishi hisobiga) 
- 0,4 3,1 
3,8 
1,3 
13. Qishloq xo‘jaligida band 
bo‘lgan ishchi kuchi salmog‘i 
1970 y. 
2000 y.
85 
76 
72 
61 
29 
19 
18 
4 
56 
49 
14. Sanoatda band bo‘lgan 
ishchi kuchi salmog‘i: 
1970 y. 
2000 y. 
59 
- 
12 
16 
38 
39 
38 
33 
19 
20 
15. Xizmatlar sohasida band 

---

bo‘lgan ishchi kuchi salmog‘i: 
1970 y. 
2000 y. 
10 
15 
17 
23 
34 
42 
45 
57 
25 
31 
16. Tashqi qarzlar (mlrd. 
dollarda; yalpi milliy mahsulot 
% ga ko‘ra ) 
572,113 2572,641 486,30 
- 
- 
 
Manba:
 
Доклад
 
о
 
человеческом
 
развитии
 
за
 2000 
г
. 
Нью
-
Ёрк
, 
Оксфорд
 
юниверсити
 
пресс
-
табл
. 1, 5, 7, 8, 9, 12, 13, 14 15, 20, 25, 26 WDI 2001. 
10-jadval
Yalpi ichki mahsulot strukturasi (2000 y.) 
Jami 
Qishloq xo‘jaligi 
Sanoat (%) Xizmatlar sohasi 
(%) 
Shimoliy Amerika 
2 
26 
72 
AQSH 2 
26 
72 
Yaponiya 2 
38 
60 
Shvetsiya 2 
32 
66 
Birlashgan Qirollik 
2 
32 
66 
Sharqiy Yevropa va MDH 
mamlakatlari 
10 37 52 
Yevropa Ittifoqi 
3 
- 
67 
2-BOB 
RIVOJLANAYOTGAN MAMLAKATLAR VA 
JAHON XO‘JALIGI: INTEGRATSIYANING O‘ZIGA XOS 
XUSUSIYATLARI 
Avvalo dunyodagi ilg‘or sanoat markazlari bilan savdo-iqtisodiy va bo‘lak aloqalarni 
kengaytirish orqali xalqaro iqtisodiy munosabatlar tizimiga tobora kengroq qo‘shilish 
(intefatsiya) masalasi rivojlanayotgan mamlakatlar uchun dolzarbdir. Bu munosabatlar tarixi bir 
necha yuz yilliklardan iborat. Dengiz kemachiligining rivojlanishi natijasida Yevropa 
mamlakatlari o‘zlari uchun Osiyo, Afrika, Amerika va boshqa qit’alarni kashf qildilarki, bular 
ularning tarixiy rivojida muhim ahmiyat kasb etdi. Biroq, bu o‘zaro ta’sirni oshirish, rivojlangan 
va rivojlanayotgan davlatlar aloqadorligini kuchaytirish jarayoni jahon iqtisodi evolutsiyasiga 
xos bo‘lgan xususiyat va an’analarga munosib ravishda sekin-astalik bilan amalga oshdi. 
 
Rivojlanayotgai mamlakatlarning xalqaro mehnat taqsimotidagi roli evolutsiyasining 
bosqichlari 
 
1. Rivojlanayotgan mamlakatlar mustamlakachilik davrida va mustaqillikka erishishning 
dastlabki bosqichlarida avvalo xom ashyo manbai, tijorat bozori hamda kapitalni serdaromad 
sohalarga sarflash mumkin bo‘lgan o‘lka sifatida rag‘bat uyg‘otdi. Ularning eksporti cheklangan 
xom ashyolar bilan kifoyalanar, importi esa ularning oddiygina ehtiyojlarini ta’minlovchi 
iste’mol mollaridan iborat edi. 
Eksportga xizmat qiladigan sanoat ishlab chiqarishidagi ayrim korxonalarning bu 
boradagi ahamiyata unchalik katta bo‘lmagan.
2. 1950-yillarning ikkinchi yarmi va 60-yillarning boshlarida rivojlanayotgan 

---

mamlakatlarning jahon xo‘jalik munosabatlaridagi ishtirokida yangi tizimga o‘tish jarayoni ro‘y 
berdi va bu hol 80-yillarning boshlarigacha davom etdi. Bunga sabab fan-texnika taraqqiyoti va 
xalqaro kapitalistik xo‘jalikning obyektiv ravishda yuzaga kelgan yangi ehtiyojlaridir. 
Bu bosqichning o‘ziga xos xususiyatlari: