Жаҳон амалиётида бюджетлараро муносабатларнинг куринишлари

Бюджетлараро муносабатлар ва бюджет федерализми тушунчаси ва моҳияти
Бюджетлараро муносабатлар - бу турли даражадаги давлат ҳокимияти органлари ўртасидаги муносабатлар.
"Бюджетлараро муносабатлар" атамаси бозор муносабатларини ривожлантириш даврида амалда қўлланила бошланди. Кейинчалик у илгари истеъмол қилинган "бюджет муносабатлари"атамасини алмаштириб, қонун ҳужжатларида қўлланила бошланди.
Бюджетлараро муносабатларнинг ғайриоддий қуйи тизими Федерация субъектлари ичидаги алоқалардан иборат. Бу ерда бюджетлараро оқимлар Федерация субъекти (республика, вилоят, вилоят, туман) бюджетидан маҳаллий бюджетларга тарқалади. Ушбу блок бюджетлараро муносабатларнинг ягона тизимининг бир қисми бўлиб, қонуний равишда бюджет федерализми муносабатларидан чиқиб кетади, чунки маҳаллий ҳокимият органлари ҳеч қандай тарзда федерал муносабатларнинг субъекти ҳисобланмайди ва Россия Федерациясидаги маҳаллий ўзини ўзи бошқариш органлари ўз Конституциясига мувофиқ давлат ҳокимияти органлари тизими ҳар қандай тарзда. Яъни, маълум бир, яхши шаклланган ва яхши ташкил етилган тизим мавжуд.
Фискал федерализмнинг Марказий масалаларидан бири бу фискал ҳизаланишдир. Вертикал ва горизонтал текисликлар ажралиб туради.
Вертикал текислаш минтақавий бюджетларнинг бир хил функциялари ва ушбу бюджет даражасига бириктирилган даромадлар ўртасидаги номувофиқликларни олиб ташлашни англатади. Ҳар қандай минтақага қараганда молиявий тартибга солиш имкониятлари ва солиқ тушумларига ега бўлган Марказий ҳукумат минтақавий бюджетларнинг номутаносиблигини федерал бюджет даражасида тўпланган маблағлар ҳисобига тўлдиришга мажбурдир.
Ўз-ўзидан фискал ҳизалама фискал федерализмнинг асосий кўрсаткичи ҳисобланмайди, чунки у унитар давлатда ўз ўрнига ега бўлиш имкониятига ега. Федерация субъектида, маҳаллий ҳокимият органлари билан муносабатларда бюджетлараро келишув мавжуд, аммо бу муносабатларни деб таснифлаш мумкин емас. Бюджетни мослаштириш, шу тариқа, ўз моҳиятига кўра бир мамлакат бюджет тизими, жамиятнинг ягона пул-молия тизими фаолиятининг объектив зарур усули сифатида ишлайди. У давлат ва унинг фуқароларини бирлаштиради ва ҳар бир минтақа аҳолисининг бюджет тўлов қобилиятини ўртача рус тилидан паст бўлмаган даражада сотиб олишнинг ўзига хос вазифаси бор.