Janubiy kon boshqarmasi

1.2-rasm. Falkon markazdan qochirma konsentratori sxemasi
1-konussimon kosa; 2- vaterjaket; 3-suvni berish uchun ichi bo‘sh (kavak) val; 4-salnik; 5-konsentratni tushirish; 6-kran; 7- yurituvchi shkiv.

1.1-jadval.

Falkon markazdan qochirma konsentratorlarining texnik tavsifnomasi

Namunaviy o‘lcham	O‘lchamlar
	Unumdorlik, t/s	Konsentrlash maydoni, sm^2	Tezlashish, g	Suyuqlantirilgan suv sarfi, m^3/s	El.dvigatel quvvati, kVt	Massa. kg
SB-40	0,025	285	50…300	0,24…1,2	0,4	37
SB-250	1…8	1710	50…300	1,8…2,7	2,2	365
SB-750	5…47	5320	50…300	6…9	7,5	1135
SB-1350	23…114	8710	50…300	8…15	15	2445
SB-2500	42…206	17445	50…300	15…24	30	4395
SB-5200	105…392	32615	50…300	30..42	75	9386
C400	1…4,5	2500	50…300	-	7,5	1215
C1000	5…27	6890	50…300	-	15	2525
C2000	20…60	14210	50…300	-	30	4615

II. TeXNOLOGIK QISM
2.1. Kam sulfidli oksidli (Marjonbuloq - Zarmitan) koni rudalari tasnifi. (Rudaning xarakteristikasi).
Marjonbuloq koni Jizzax viloyatining G’allаorol tumanida joylashgan bo’lib, Bogarniy temir yo’l bekatidan 9km uzoqlikda, Jizzaxdan 50km janubda, Samarqand shahridan 80km masofada joylashgan. U janubi Nurota tog’ tizmasining sharqiy tomonida Marjonbuloq kengligida joylashgan.
Tekshirishlar natijasida Mardjonbuloq tekisligida oltinning sochma konlari borligi aniqlanib, va ularni markaziy va g’arbiy bo’limlarga bo’lindi. 1965-67 yy. Larda N.G. Detyarev tomonidan o’tkazilgan kompleks geologiл - geofizik tadqiqotlar natijasiga ko’ra Mardjonbuloq polezoy oltin sochma konlari tekisligi ikkita oltin zonasiga bo’lingan, bular Shimoliy va Janubiy. Janubiy uchastka markaziy va sharqiy bo’limdan iborat bo’lib, ular oltin ajratib olish uchunsamaraliroq deb hisoblanadi.
Mardjanbuloq rudasining murakkabligi shundaki oltin rudada ugol(ko’mir) va sulfide bilan birga kelgan bo’lib gravitatsiya usulida ajratib so’ng sorbsiyaga jo’natish yuqori samara bermaydi. Shu sababdan biz flotatsiya sorbsiya texnologiya orqali ajratib olish mumkin.
Yirik oltin bo’laklari yanchish jarayoni natijasida ruda minerallaridan oson ajraladi va gravitatsiya usulida boyitilganda oson ushlab qolinadi, ammo yomon flotatsiyalanadi va sianid eritmalarida sekin eriydi. Mayin oltin yanchish jarayonida sof holda kam holda uchraydi, qisman boshqa minerallar bilan birga keladi. Mayin tug’ma oltin yaxshi flotatsiyalanadi, sian eritmalarida tez eriydi, ammo gravitatsiya usulida yomon ajraladi. Mayinzarrali oltin – ko’p hollarda sulfid minerallari bilan bog’langan bo’lib yanchish natijasida kam miqdorda yuzasi ochiladi asosiy qism oltin pirit va arsenopiritda qoladi. Bunday oltin minerallari sian eritmalrida erimaydi, gravitatsiya va flotatsiya usulida u sulfidlari bilan birga ajraladi. Mayin zarrali oltin rudalari qiyin ajraluvchi rudalarga mansub bo’lib undan oltin maxsus usullarda ajratib olinadi.
Oltinning zarralarining yuzasi temir oksid va marganets, argentit (Ag₂S), kovellin(CuS), galenit (РbS) va boshqa minerallar bilan qoplangan. Oltin yuzasidagi qavatlar yanchish vaqtida ham hosil bo’lishi mumkin.
Pirit kristallarining alohida qismlarida 3 foizgacha ko‘rinmas oltin borligi aniqlangan bo‘lib, u klaster holatida bo‘lishi mumkin. Ushbu ma’lumot oltinni klaster nanozarrachali holatini tasdiqlaydi. Ko‘proq sulfidlangan jinslarning kimyoviy tahlili shuni ko‘rsatdiki, ularning tarkibidagi oltinning miqdori ko‘payishi kuzatilgan (1,96-4,5 shartli b.), kvars-karbonatli jinslarda esa uning miqdori juda kam (0,12-0,28 shart b.). Gravikonsentrat tarkibida oltin miqdori 19,6 shartli birlikga yetib pirit va arsenopirit miqdorlari bilan proporsional ravishda bog‘langan.
Oltinning rudadagi miqdori 2,36dan 1190,5g/t gacha, va kumush 2,2 dan 200,7 gacha tashkil qiladi.
Noruda minerallar kalsit, kvars, serrit, dolamitm gidrosalyut va kaolin ko’rinishida tasvirlangan.
Ruda tarkibidagi metallar mayin zarrali va sulfidlar bilan qoplangandir. Ruda minerallari mayin zarrali judayabm birikib ketgan bog’lanishga ega. Ruda ikkilamchi o’zgarishlarga uchragan bo’lib minerallar qatlam qatlam bo’lib joylashgan
Oltin singari kumush ham tabiatda sof, ya'ni tug’ma kumush metall holida uchraydi. Ammo oltindan farqli kumush kimyoviy birikmalar hosil qilib, minerallar tashkil etadi. U oltingugrt birikmalari tashkil etib sulfidli rudalar tarkibida qatnashadi yoki mayda-dispers zarrachalar sifatida tarkib topadi. Kumushning sirti ma'lum darajada kislorodli parda va oksidli parda bilan қoplanadi.
Kumushning minerallaridan quyidagi birikmalar mavjud:
1) Kerargirit AgCl minerali oksidlangan rudalarda uchraydi.
2) Argentit yoki kumush yaltirog’i-AgS culfidli rudalarda uchraydi, ko’pincha tarkibida Cu₂S bo’ladi.
3) Getit Ag₂Te minerali gidrotermal konlarida uchraydi.
4)Surma-kumush, margumush-kumush sulfidli minerallari: stefanit 5Ag₂S, Sb₂S, pirargerit 3Ag₂S, As₂S₃, diskrazit As₃Sb₂ polimetall rudalarda ko’p tarqalgan.
5)Polibazit 9(Ag,Cu)(Sb,As)₂S va kumush tarkibli tetraedrat 3(Cu,Ag)₂S , Sb₂S₃.
6)Argentoyarizit AgFe₃(OH)₆(SO₄)₂ - temir tug’ma ( jelezniye shlyapka) toshida bo’ladi.
Ayrim qazilmalarga ko’ra oltin konlar hosil bo’lishining so’nggi bosqichida gidrotermal eritmalardan ajralib, turli moddalar tarkibida, oralig’ida turli zarralar holida qotgan. Masalan, shu oltin, kvars, turli sulfidlar, ko’pincha pirit va arsenopirit tarkibida jamlangan.
Ayrim qulay hollarda oltin zarralar birikib, yirik donador-tug’ma oltin, sof oltin konlarini, minerallarini hosil qilgan. Ayrim sharoitlarga ko’ra gidrotermal eritmalardan kvarsli oltin kon rudalari vujudga kelgan. Bunday rudalarda kvars halaqit beruvchi jins shaklda ishtirok etadi. Ayrim holda oltin sulfidlar bilan adashgan holda uchraydi.Odatda yaxlit sulfidli oltin rudalari ham uchraydi, o’z navbatida bunday rudalar rangli metall rudalarini tashkil etadilar. Tug’ma oltin konlari shu tariqa vujudga kelgach, tabiiy sharoitga ko’ra ular, eroziya, yemirilish, hamda daryo suvlari, shamol-tufonlar ta'sirida parchalanish, mayda zarra va qumlar shaklida boshqa joyga « ko’chib » to’planadilar va sochma oltin konlarini vujudga keltiradilar.
Tug’ma oltin konlari O’zbekistonning Zarafshon va Uchkuduqda - Muruntov, Daugiz tog’, Amantay tog’, Marjonbuloq, Toshkent viloyatidagi Qovuldi, Qizil Olma, Namangan viloyatidagi Pirmirob, Uzoqsoy kabi konlarda uchraydi.
Amaliy tajribalar shuni ko‘rsatadiki, tion bakteriyalari xalkopiritning erishini 12 barobar, arsenopiritni 8, kovellin va bornitni 18 barobar tezlashtirdi. Ushbu mikroorganizmlar og‘ir metallarning barcha Sulfidlarini oksidlashga qodir va haqiqiy avtotrof sifatida mineralli muhitda oltingugurt va temirning tiklangan birikmalarining oksidlanishidan ajraladigan energiya evaziga yashaydilar. Oltingugurtning almashinuvida ishtirok etadigan mikroorganizmlar orasida muhim o‘rinni oltingugurtni oksidlovchi A.ferrooxidans, A.thioporus, A.denitrificans va sulfatlarni tiklovchilardan Desulfotomaculum urug‘iga mansub bakteriyalari ishtirok etadilar.