Janubiy Afrika Respublikasida aparteidga barham berilgunga qadar sogʻliqni saqlash sohasida oq tanli va qora tanli axoli orasida katta ayirmachilik hukm surar edi. Oʻrtacha umr koʻrish, bolalarning nobud boʻlishi, kasalxonalardagi oʻrinlar kabi koʻrsatkichlar keskin farq qilardi. Koʻpchilikni tashkil etuvchi qora tanlilar vakillari hokimiyatni qoʻlga olgach, tibbiyot sohasida ham tenglikka erishish choralari kurila boshladi. Sogʻliqni saqlashga ajratiladigan mablagʻ koʻpaydi. Shifokorlar 7 ta untning tibbiyot fakultetlarida tayyorlanadi.
Maorifi, madaniy-maʼrifiy va ilmiy muassasalari[]
Hozirgi Janubiy Afrika Respublikasi hududiga yevropaliklar kelgunga qadar (17-asr oʻrtalarigacha) afrikalik yoshlarga taʼlim berish anʼanaviy afrikacha yoʻldan borgan: keksalar yosh avlodga turmush koʻnikmalari va hayot falsafasini oʻrgatar edi. Yevropaliklarning dastlabki manzilgoxlari barpo etilgach, ularning farzandlari cherkov ruxoniysidan diniy kitob oʻqishni oʻrganardi. Soʻng „sayyoh oʻqituvchilar“ paydo boʻldi. Xristian dini targʻibotchilari (missionerlar) 18-asr oxiri — 19-asr boshlarida dastlabki maktablarni ochishdi. Inglizlar avval boshdanoq bu maktablarda yevropaliklar va mahalliy millat bolalarining aloxida-alohida oʻqishini joriy etdilar. Aparteid tugatilguncha maorif qatʼiy irqiy tamoyilga asoslangan va oq tanlilar, qora tanlilar, bantular, indlarning farzandlari turli maktablarda, har xil dastur asosida oʻqitib kelindi, ulardagi taʼlim darajasi, moddiy sharoit bir-biridan mutlaqo farq qilar edi. Aparteidga barham berilgandan soʻng maorif sohasida ham ayirmachilikni tugatish choralari koʻrildi. 1995/96 oʻquv yilida maorif ehtiyojlari uchun 8,9 mlrd. AQSH dollari miqdoridagi mablagʻ, yaʼni davlat byudjetining 21,2 % sarflandi. Jami oʻquvchilar 9,3 mln. kishiga yetdi. Boshlangʻich maktab oʻqituvchilari kollejlarda, oʻrta maktab oʻqituvchilari 17 universitet va 3 politexnika institutida tayyorlanadi. Yirik universitetlar: Pretoriya, Vitvatersrand, Stellenbosh, Keyptaun untlari. Yirik kutubxonalari: Blumfonteyndagi ommaviy kutubxona (1875-yilda tashkil etilgan), Keyptaundagi shahar (1952), Parlament (1857), Janubiy Afrika ommaviy (1818) kutubxonalari, Keyptaun universitetining kutubxonasi (1829). Asosiy muzeylari: Blumfonteyndagi Milliy muzey, Janubiy Afrika tabiat tarixi muzeyi, Janubiy Afrika madaniyat tarixi muzeyi, Keyptaundagi Milliy galereya.
Ilmiy ishlarni uyushtirish va muvofiqlashtirish davlat markazi — Ilmiy va sanoat tadqiqrtlar kengashi 1945-yilda tashkil etilgan. Uning qaramogʻida elektrotexnika, mat., oʻrmonchilik va boshqa institutlar, Kosmik nurlarni tadqiq qilish birlashmasi, bir qanchalab., rasadxona va ilmiy stansiyalar bor. Atom energiyasi komissiyasi (1948-yilda tuzilgan), Janubiy Afrika Respublikasi ilmiy va texnikaviy jamiyatlari uyushmasi (1920), Janubiy Afrika fan va sanʼat akademiyasi (1909), Ijtimoiy tadqiqotlar kengashi (1969), Janubiy Afrika qirollik jamiyati (1877) va boshqa eng yirik ilmiy tashkilotlardir.
Do'stlaringiz bilan baham: |