Жанубий туркманистон архе-ологик комплекс экспеди

SULTONQAL`A - Bayramali sh.dan (hoz. Mari sh., Turkmaniston) 8 km uzoq-likda joylashgan Marv shahar xaroba-sini tashkil etgan qal`alardan biri. Sda 8-a.dan boshlab aholi gavjum yasha-gan. Abу Muslim hukmronligi davri (8-a.ning o'rtalari)da Majan kanal i bo'yi-ga ark, jome maejidi va asosiy bozor-lar ko'chirilishi oqibatida S. Marvning ma`muriy markazi sifatida shakllan-gan va 9- 10-a.larda shaharga aylangan. Malikshoh hukmronligi davri (11 a.)da qurilgan yarim aylana minorali va 4 darvozali qal`a devorlari hozirgacha saq-lanib qolgan. Qal`a 2 qator devor b-n o'rab olingan bo'lib, devor ichining ma`muriy va jamoat binolari joylashgan joyida ark qurilgan. SHaharning markazida jome masjidi va saljuqiylar saroyi bo'lgan. Kosiblar rabodda, S.ning g'arbida kulollar yashagan. Sanjaр hukmronligi davrining oxirida ko'chmanchi o'g'uzlar poytaxtni 2 marta talon-taroj qilgan (1153)dan keyin S. 1-marta in-qirozga yuz tugtan. S. 1193 y.da Xorazm-shohchar davlati tarkibida bo'lgan, 1221 y.da esa, mo'g'ullar tomonidan zabt etil-gan. Mo'g'ullar Sultonband to'g'onini bu-zib tashlagan, natijada Marvning qay-ta tiklanishi ancha kechikkan. S. xarobasida 13-14-a.larda yana aholi yashay boshlagan va hayot Sdan jan.ga siljib, temuriylar hukmronligi davri (14-15-a.) ning yangi shahri - Ab-dullaxon qal`aga ko'chirilgan.

BAYRAMALI - Turkmanistonning Mari viloyatidagi shahar (1931 y.dan). T.y. stantsiyasi. Aholisi 46 ming kishi (1999). Paxta tozalash, oziq-ovqat sanoati korxonalari bor. Qurilish materiallari ishlaб chiqariladi. Buyrak kasalliklari uchun iqlimiy kurort. Yozi issiq, quruq, o'rtacha t-rasi 30° dan yuqori, bir yil ichida quyoshli kunlar ko'p (qariyb 290 kun). Qishi yumshoq. O'rtacha yillik namlik 50% (ezda 25%). Yiliga 130 mm yog'in tushadi. B. yaqini-da qad. Marv xarobalari saqlangan. B.dan 28 km shim.da Xudoynazar avliyoning paxsadan ishlangan maqbarasi (12-a. boshi) bor.