Jamurad yangiboyevich, amirov

Kalsiy,  natriy,  xlor.  Bu  elYementlar  hayvon  tanasida  suyuqliklarda  va 
yumshoq  to‘qimalarda  uchraydi;  ular    hujayralarda  osmatik  bosimni  saqlab 
turadi,  qon  va    limfa  faoliyatini  boshqarish,  hamda  tanada  suv  almashinuvida 
qatnashadi. 
Kaliy  hujayra protoplazmasida bikorbonat, fosfat yoki xlorid tuzlari holida 
bo‘ladi. Uning yetishmasligi o‘sishni kechiktiradi, ishtaha yo‘qoladi; hayvonlar 
tez  qo‘zg‘aluvchan  bo‘lib,  yurak  faoliyati  buziladi,  qon  bosimi  pasayadi,  jigar, 
buyrak faoliyati susayib, otalanish yomon kechadi. 
Amalda  hayvonlar  oziqalar  hisobiga  kaliy  bilan  to‘liq  ta’minlaydi,  u  ko‘k 
o‘t, ildizmevalarda  ko‘p bo‘ladi. 
Ortiqcha kaliy osongina siydik bilan chiqib ketadi. 
Natriy  –  qon  va  limfada  kislotalarni  neytrallovchi  asosiy  vosita-kation 
hisoblanadi;  kovshovchilarda  natriy  bikorbonat  so‘lakning  tarkibiy  qismi 
hisoblanadi. Kovshovchilarda old oshkoqonda ximus  kislotaligini (pH 6,5-7) bir 
maromda  saqlab  turadi;  natriy  xlorid  tanada  osmatik  bosimni  ushlab  turadi, 
kraxmalni  parchalovchi amilaza fermenti faoliyatining kuchaytiradi, ichaklarda 
glyukoza  shimilishini  kuchaytiradi,  oshqozonda  xlorid  kislotasi  hosil  bo‘lishi 
uchun manba hisoblanadi. 
Natriyning yetishmasligi organizmda fiziologik jarayonlarining buzilishiga 
olib kelib, hayvon sog‘ligi  yomonlashib, mahsuldorligi pasayadi. 
Natriy  oziqalar  tarkibida  qariyib  uchramaydi  shuning  uchun  oziqa 
qo‘shimchasi sifatida osh tuzi  yoki natriy biokorbonat tuzi beriladi. 
Xlor  ham  oziqalar  tarkibida  kam  uchraydi;  faqatgina  sho‘rrok  yerlarda 
o‘sgan o‘tlarda uchraydi.  Hayvon organizmida oshqozon shirasi, qon, limfa, teri 
va teri osti kletchatkasida uchraydi. Hayvonlarga osh tuzi sifatida beriladi. 
Magniy  .  U  kalsiy  va  fosfor  almashinuvida  ishtirok  etadi;  70%  magniy  
skeletda,  qolganlari  tana  yumshoq  to‘qimalari  va  suyuqliklarida  uchraydi. 
Suyakda kalsiy ko‘p, muskul va terida magniy ko‘p. 
Magniy  yetishmasligi  natijasida  tetaniya  ro‘y  beradi,  uning  sababi  qonda 
magniy  miqdorining  pasayib  ketishi  bo‘ladi,  sigirlar  asabiy  bo‘ladi,  qaltiraydi, 
yuz muskullari tortishadi, turtinib yuradi va tutqanoq tutadi. 
Magniy  manbai  bo‘lib  kepak,  quruq  achitqi,  kunjara  va  shrot,  hamda 
dukkakli  o‘tlar.  Sog‘in  sigirlarga  tetaniyaning  oldini  olish  uchun  kuniga  50  g 
magneziya tuzi berish kifoya. 
Oltingugurt.  Tanada  aminokislotalar  bilan  bog‘langan  holda  uchraydi; 
to‘qima  oqsillari  va  jun  tarkibiga  kiradi,  shu    bois  jun  tarkibida  4%  gacha 
oltingugurt  bo‘ladi.    U  biotin  va  tiamin  vitamin  va  insulin  gormoni  tarkibiga 
kiradi. 
Hayvon  ratsioni  proteinlar  bilan  me’yorda  ta’minlanganda,  oltingugurtga 
ehtiyoj  sezilmaydi,  u  yetishmasa  hayvonlarga  kam  miqdorda  natriy  yoki 
ammoniy sulfat tuzlaridan qo‘shimcha berish mumkin.