Jamurad yangiboyevich, amirov

Oqsilsiz  moddalar.  Kovshovchilarning  old  qorinlarida    faoliyat 
ko‘rsatuvchi  achitqi  va  bakteriyalar  ureaza  fermenti  yordamida  mochevinani 
parchalab,  uglevodlar  yetarli  bo‘lsa  aminokislota  va  mikrob  oqsiliga 
aylantiriladi. 
Kovshovchilar  ratsionida  protein  yetishmasa  ma’lum  miqdorda  ular 
ratsioniga  ammiakli  birikmalar  qo‘shiladi.  Oziqalar  tarkibida  uchraydigan  25-
30%  azotni  azot  tuzlari  bilan    almashtirish  mumkin.  Azotning  yaxshi  hazm 
bo‘lishi  uchun  1  qism  azotga  oziqada  20  qism  qand  va  kraxmal  bo‘lishi  talab 
qilinadi. 
Kovshovchilar  oqsilsiz  azotli  birikmalar  yedirilganda, 1    g  mochevina-2,6 
g, 1 g sulfat ammoniy-1,2 g, diammoniy fosfat-1,2 g, mochevina fosfati-1 va 1 g 
ammoniy bikarbonat  0,95 g hazmlanuvchi protein. 
Ratsion  energiya,  uglevod,  yog‘,  mineral  moddalar  va  vitaminlar  bilan 
tenglashtirilmasa  oqsilsiz  ammoniyli  birikmalarini  yedirish  ko‘p  hollarda 
hayvonlarni ammiak  bilan zaharlanishiga sabab bo‘lishi mumkin. 
Yozda    yosh  ko‘k  o‘tlar  azotning  oqsilsiz  shakli  bilan  to‘yingan  bo‘ladi 
(erkin  aminokislotalar,  nitritlar,  nitratlar),  shu  bois  ushbu  faslda  azotli 
qo‘shimchalar berish maqsadga muvofiq Yemas. 
Oziqalarda,  oqsillar  bilan  ularning  oraliq    moddalari  proteinlarda  nitritlar, 
nitratlar, organik kislotalarning ammoniy tuzlari;  aminokislota aminlari holida, 
erkin amimnokislotalar shaklida uchratish  mumkin. Erkin aminokislotalar ko‘k 
o‘tda, silosda, lavlagi va kartoshkada ko‘p uchraydi. Erkin aminokislotalarning 
protein  tarkibida  bo‘lishi  uni  oson  hazm  bo‘lishini  ta’minlaydi,  so‘rilishi  va 
almashinuv  jarayoniga  ijobiy  ta’sir  etadi; kovshovchilarda  esa old  oshkoqonda 
erkin aminokislotalar bakteriya va infuzoriyalar oqsiliga aylanadi. 
Hayvonlar oqsil almashinuvida azotning oddiy birikmalari bo‘lgan nitritlar, 
nitratlar  va  ammiakni  oson  hazm  bo‘lsa  ham  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  o‘zlashtirib 
ololmaydilar.  Kovshovchilardagina  yetarli  qand  bo‘lganda    oshqozon 
mikroflorasi bu moddalardan aminokislota va oqsillar hosil qiladi. 
Qo‘ylar  sigirlarga  nisbatan ratsionda nitratlarning yuqori bo‘lishiga ancha 
chidamli. 

---

 
59 
Qo‘ylar ratsioni nitratlar bilan boyitilishi, hamda ularga donli yoki boshqa 
uglevodli oziqalar berish ularning serpushtligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Kasal  buzoqlar  salomatligiga  nitratlar  salbiy  ta’sir  ko‘rsatadi,  shuningdek 
cho‘chqa bolalarining sYemirishi pasayib, jo‘jalar o‘lishi mumkin. 
Oziqalar nitrat va nitritlari siloslash davomida parchalanadi. 
Shuning  uchun  turli  xil  hayvonlarni  ularning  biologik  xususiyatlarini 
inobatga  olib  har  xil    oziqalar  proteinidan  samarali  foydalanishi  uchun  ratsion 
energiya,  protein,  aminokislotalar,  vitamin  va  mineral  moddalar  bilan 
tenglashtirilishi shart. 
Parrandachilik  va  cho‘chqachilikda  sanoat  tomonidan  ishlab  chiqarilgan 
oqsilsiz oziqa qo‘shimchalaridan keng foydalanish tavsiya  etiladi.