Jamurad yangiboyevich, amirov

                                                                       N
oziqa
 – N 
tezak
 – N 
siydik
 
Proteindan foydalanish koeffitsienti = ----------------------------------- x 100 
                                                                                N
oziqa
 – N
siydik
  
 
Bu  formula  yordamida  qancha  azot  organizmida  o‘zlashtirilganligini 
ko‘rsatadi; 
Proteinning  biologik  qiymatini    oziqalarda  qo‘shimcha  usullar  bilan  ham 
aniqlash  mumkin,  ya’ni  qon  va  siydik  tarkibidagi  mochevina  nisbati  bilan; 
proteinni  me’yordan  ko‘p  berish,  yoki  aminokislotalari  yetarli  bo‘lmagan  to‘la 
qiymatli  bo‘lmagan  oqsillarni  yedirish  qon  tarkibida  mochevina  miqdorini 
ko‘tarib yuboradi. 
Mochevina hayvon jigarida ammiak va uglerod dioksididan hosil bo‘ladi. 
O‘simlik, mikrob va hayvon oqsillari 22 xil aminokislotadan turli shaklda 
sintezlanadi. 
Oziqa  oqsillari  uglevod  va  yog‘lardan  o‘laroq  uglerod,  kislorod  va 
vodoroddan  tashqari 16% azotdan iborat; ferment va gormon tuzuvchi oqsillar 
esa  tarkibidagi  fosfor,  tYemir,  magniy,  mikroelYement  va  vitaminlarni  ham 
biriktiradi. 
Oziqa  oqsilining  ba’zi  qismlari  o‘simlik,  hayvon  va  mikrob  hujayralarida 
bir  xilda  hazmlanmaydi;  hayvonlar  protoplazma  oqsillarini  yaxshi,  yadro 
oqsillarini qiyin hazm qiladi. 
Oziqalar 
proteini 
tarkibida 
aminokislotalar 
hayvonlar 
 
va  
mikroorganizmlar  tomonidan  qo‘shimcha  fermentlar  ishlovsiz  o‘zlashtirib 
olinadi. 
Yosh  hayvon  tanasiga  oziqalar  bilan  tushishi  mumkin  bo‘lgan  22 
aminokislotaning yarmi sintez qilinmaydi. 
Yosh  hayvon  organizmi  uning  talablarini  o‘rni    almashmaydigan 
aminokislotalar  mavjud  proteinlar  bilan  ta’minlanishi  zarur.  Shu  bois 
aminokislotalari ko‘p oziqalar biologik jihatdan qimmatliroq hisoblanadi. 
Amalda  ratsionda  har  xil  oziqalarning  bo‘lishni  lizin,  metionin  va 
triptofandan  tashqari  barcha  o‘rni  almashtirilib  bo‘lmaydigan  aminokislotalar 
bilan ta’minlanadi. 
Hayvonot dunyosidan, mikroblardan olingan oziqalar, hamda dukkakli don 
oqsillari aminokislotalarga boy hisoblanadi. 
Me’yor asosida oziqalantirishida oziqalar  tarkibida o‘rni almashmaydigan 
aminokislotalar  nisbati,  turli  tur,  yoshdagi  hayvonlarning    talabi  ham  inobatga 
olinadi. 
Ratsionni  aminokislotalar  bilan  tenglashtirish    yaxshi  natijalar  beradi,  
qachonki  ratsion  energiya,  mineral  moddalar  va  vitaminlar  bilan  hayvon 
organizmi to‘liq qondirilgan taqdirda. 

---

 
58 
Kovshovchilar oqsillarga  bo‘lgan talabini qondirish osonroq, chunki oziqa 
proteinining  60-70%  katta  qorindagi  bakteriya  va  infuzoriyalar  tomonidan 
o‘zlashtirilib, zarur aminokislotalar nisbatini yaxshilaydi, shu  bois ularda  o‘rni 
almashmaydigan aminokislotalarga o‘tkir talab sezilmaydi. 
Hayvonlarni  oziqlantirishda  asosiy  shart  –  ularning  xom  yoki 
hazmlanuvchi  proteinga  talabini  qondirish;  uning  zarur  qismi  protein  sifati  va 
uning aminokislotalar tarkibiga bog‘liq. 
Voyaga  yetgan  kovshovchi  hayvonlarni  oziqlantirishda  proteinni  erish 
darajasi  muhim  o‘rin  tutadi,  ular  oziqasi  tarkibidagi  proteinning  50-60%  suv  
tuzda  eriydigan  bo‘lishi  kerak.  Yosh  hayvonlar  turidan  qat’iy    nazar 
aminokislotalar nisbatiga qarab oziqlantiriladi.