Jamen interferometrining ishlash prinsipini tushuntiring

Fotoeffekt effekti Kо‘rinadigan, infraqizil, ultrabinafsha yorug‘liklar ta‘sirida elektronlarning modda atomlari va molekulalari bilan bog‘lanishidan (tо‘la yoki qisman) ozod bо‘lishiga (ajralishiga) fotoeffekt deb ataladi. Agar elektron yoritilayotgan modda tashqarisiga chiqsa (butunlay ajralishi) tashqi fotoeffekt deb ataladi. Agar elektronlar faqat о‘z atomlari va molekulalari bilan bog‘lanishni yo’qotsa–da, lekin yoritilayotgan moddaning ichida «erkin elektron» lar sifatida qolsa va shu bilan barcha moddaning elektr о‘tkazuvchanligini oshira borsa, u vaqtda bunday fotoeffektni ichki fotoeffekt deb ataladi. Tashqi fotoeffekt hodisasini metallarda kuzatish mumkin ekan. .Fotoeffekt yorug‘likning intensivligiga bog‘liq bо‘lmagan holda berilgan metall uchun Fotoeffektning «qizil chegarasi» deb ataladigan aniq minimal chastotadan boshlanadi.Tashqi fotoeffekt qonunlarini yorug‘likning kvant nazariyasi asosida osongina izohlash mumkin. Bu nazariyaga kо‘ra, yorug‘lik oqimining kattaligini vaqt birligida metall sirtiga tushadigan yorug‘lik kvantlarining soni bilan aniqlanadi. Har bir foton faqat bitta atom bilan о‘zaro ta‘sirlashadi. Elektron yutgan fotonning energiyasi elektronning metalldan chiqish ishi A ni bajarishga sarflanadi; bu energiyaning qolgan qismi fotoelektronning kinetik energiyasi dan iborat (bunda m–elektron massasi, – uning tezligi). Bunga kо‘ra, energiyaning saqlanish qonuniga muvofiq quyidagini yoza olamiz:

(2)

bu formulani Eynshteyn tenglamasi deb ataladi. (38.2) formulaga muvofiq yorug‘likning chastotasi kamayishi bilan fotoelektronlarning energiyasi ham kamayadi. Biror yetarlicha kichik chastota da (yoki tо‘lqin uzunlik da) fotoelektronlarning kinetik yenergiyasi nolga teng bо‘lib qoladi va bunda Fotoeffekt tо‘xtaydi.

Bu bо‘lganda, ya‘ni fotonning hamma energiyasi elektronni chiqish ishiga sarflangan bо‘ladi. Bunda

yoki (3)

(3) formula fotoeffektning «qizil chegarasi»ni aniqlaydi.

Fotoeffektning qizil chegarasi hamma metallda bir xil emas, ular har xil tо‘lqin uzunligidagi yorug‘likka mos keladi. Agar tok manbaining manfiy qutbini anodga, musbat qutubini katodga ulab, kuchlanishni orttirib borganimizda zanjirdagi tok ma’lum kuchlanishda nolga tenglashadi, ya’ni elektronning metalldan chiqish ishi shu elektronning kinetik yenergiyasiga teng bо‘ladi, ya’ni:

(4) (5) elektronning eng katta tezligi.

31.