Жалолиддин румий тарихий-биографик роман



Download 12,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/222
Sana23.02.2022
Hajmi12,72 Mb.
#147376
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   222
Bog'liq
55.Jaloliddin Rumiy - Radiy Fish

Кимки комил, булмагай юф лат анга, 
Fatfmamu илму хирад подош этар. 
Кимки жо%ш, булмагай %икмат анга, 
Илми %ам бир кун жа^олат фош этар.
Жалолиддин Румий
ОЕДПОМГИ СУХБАТ
Яна кун эди. Боища бир улкада, у кдцрдон уйи томида ту­
риб, Балх шазфига сунгги бор термулган уша 
к уш а н
юзлаб 
фарса^ йирок, унлаб йиллар берида булган бир кун. Унлаб йил­
лар нимаси? Умр Утди.
Ва у ёлгаз бир мисрага жо була колди:
«Fyp эдим. Пишдим. Кррайдим».
Хозир Жалолиддин атрофвда ярим дойра олиб, чордона куриб, 
унинг панду насихэтларини тинглаб утирган дУстлари, шогирд- 
лари орасида уша ун икки яшар болага таниш булганлардан бит- 
таси хам йук;. У аллакдчон тупрок^а айланган Уша чехралар нури- 
ни то хануз кдпбида асрайди, аммо не фойда?
Ана, навбатдаги кун хам дарча ортида аста суниб боради. 
Деворлардаги сабзаранг кошинлар кукиш тортиб колди. Муси- 
чалар гумбазнинг баланд шифтида гу-кулашиб, тунги кУналга 
излашади.
У таниш-кдирдон чехраларни бир-бир назардан утказди. Мехр 
тула нигохини Хусомитдин Чалабийга тикди. Мана, кдрийб ун 
йилдирки у Хусомитдинда, худци кузгуда кУргандек, узининг 
тиник аксини кУради. Салласию оппок соколини эмас, кирра 
бурни-ю бодом тусдаги кУзларини эмас, йук^ булар бари тасо- 
дифлар, балки уз асл мохиятини — туйру ва тафаккурининг 
\ар бир харакатини кУради.
Хусомтдин хэм кариб колди. Келганида навкирон эди. Акта 
салим, босиклик, вазминлик, жонкашлик-фидойилик - хул­
лас, хамма нарса унда муносиб-мутаносиб эди. Унда уз кУ
71 
кучи билан кун кечирувчи хунарманд киёфаси мужассам эди.
Хунарманд — ахийлар туфайли бу шахарда бир пайтлар BaF- 
додда шоир Халлож терисини шилишгандек, унинг терисини 
шилишмаётган экан, Хусомитдин Чалабий туфайли у узининг
www.ziyouz.com kutubxonasi


сунгги китоби - Маснавийни к,огозга туширмокда. Агар умри 
кифоя этса, у бир мисрага жо булгудек хаётини эмас, балки 
илму маърифатини, х^Кикдт сари босиб утган узундан-узок, 
йулини, хуллас, тушунган-англаган, етган-мушарраф булган, 
узидан шу ёр>т оламга мерос булиб колгудек неки бор эса, 
Хаммасини дикоя килиб бермокчи эди.
Шу китоб устида бирга ишлашган йиллар давомида Хусо­
митдин бир марта б^лса хам толикданига шпора этиб, ноли- 
мади, аксинча, бир пайтлар устозининг 
ofhp
кунларида ахий- 
лар шайхи — отасидан колган мерос билан Уз топган-тутгани- 
ни кдндай сарфлаган булса, узини хам шундай сарфлай берди.
Мана, куп йиллардан буён Жалсшвдцин бир вакпш нг Узида 
четдан бокиб, зцгкм юритиб, шу дакикаларда боища турли- 
туман нарсалар хакдца хам уйлай олади. Бугун панд-насихат 
айтаётиб, Хисомитдиннинг уз истагини айтиш учун кандай купай 
пайт танлаганини эслаб, бир кулиб к^йди. Чунки кулай пайт 
дегани булутга ухшайди, куз очиб юмгунча утади-кетади. Окопом 
иккиси танхо колишаркан, Хусомитдин кузларини ердан уз- 
май секин деган эди: «Разалларингиз унлаб девонларга жо 
булмиш. Уларнинг нури асрори Магрибу Машрикни мунаввар 
этмиш. Эмди дУсти-мухлисларингизга атаб, Саноий ва Атгорга 
Ухшаб бир китоб битсангиз, токи муридларингиз васлингизга 
хамиша мушарраф булгайлар».
Унинг уздда кУпдан етилиб, аммо узидан хали пищ он тутиб 
юрган фикрни Хусомитдин айтар эди! Дусти билан бир жон, 
бир тан булиб кетган кишигина буни айта оларди!
Уша окшом Жалолиддин салласининг печидан тУрт буклан- 
ган бир 
к о р о з
олди, бу унинг 
у з
кули билан битилган дастлаб­
ки Ун саккиз мисра шеър эди:
Тингла, найдин, нун ^икоягп айлагай, 
Айршииушрдин шикоят айлагай...
Уни Хусомитдинга узатди: «Хул, Чалабий, мен айтай, сен 
ёзакол!»
Ундан бери кечган йиллар улар рухий бирлигининг зохирий 
намойиши булди. Уша кундан эътиборан Хусомитдин мис кэлам- 
донга солинган савагач кдлам билан довотдан айрилмади, бел- 
богада жазвар, енгида бир бойлам когоз хамиша шай эди. Шу­
шу устоз-шогирд юрганда хам, турганда хам бирга булишди. 
Устозини илхом каерда асир этмасин — кладам и, хаммомда- 
ми, дУстлар даврасидами, мажлиси самодами,бозордами, мас- 
жидпами — Хусомщцин тугилган мисраларни уша захоти сузма- 
суз, сатрма-сатр когозга туширарди.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Э\гимолки, яна Жалолиддиннинг (энди уни х,амма «мавло- 
но» деб атарди) уз шогирди ва халифасига шу кдцар мехрли 
бокишига сабаб Хусомитдин — унинг сунгги севгиси, умид 
юлдузи эканлиги хамдир. Одатда, олис ва машаккатли йул бос- 
ган йуловчи тун куйнида уша юлдузга бокиб, сунгги манзилга 
караб юради. Уни х,озирги хдлатга келтирган, аникрога, \озир- 
лигича бор этиб турган хамма нарса Хусомитдинда жамулжам 
эди. Зеро, Жалолиддин ишонардиким, инсоннинг камоли -
унинг уз асл мохиятига етишишидир. Х,ам ойиси Мумина-хо- 
туннинг сути, хам отаси Султонул Уламонинг матонати, хам 
устози Саид Бурхониддиннинг жазму жазаваси, хам дарвешлар 
шохи Шаме Табризийнинг куёшдек мунаввар шуьласи, хам 
заргар Салохидциннинг ой ёвдусидек дарду аламларга малхам 
булгувчи талъати, хам икки угил тугиб, халигилар кдтори ал- 
лакдчон тупрокка кирган уша балхлик кизалок Гавхар-хотун- 
нинг, мехр-окдбатию ихлоси — бариси бирикиб, унинг назди- 
да энди Хусомитдин Чалабийда тажассум топган эди. У одатда, 
диктат-эътибор тимсоли булиб хаммадан олдинда ултирар, ус- 
тозининг хар бир фикри, калимасини кдламга тортарди... дар- 
воке, бир пайтлар Жалолиддиннинг узи хам устозларига жон 
кулотни тутмаганмиди.
«Эй Хусомитдин, сен буйнингга аркрн солиб, маснавиётни 
судрайсен. Сенинг шарофатинг туфайли китоб жилд-жилд булиб, 
олдинга жиладир... Лекин кузи бойланган отдек, назари нокис 
нодонларга натижа булса, бас, сен куринмайсен. Зеро, гуллар, 
буёкдардан кузи кдмашганлар куннинг шуьласини пайкдшмай- 
ди. Холбуки, кундузнинг шуъласи булмаса, на гул куринадию, 
на буёк,. Сен аввали — ибтидо, сен нур ил хакикдтсен, Хусомит­
дин!»
У куксида мехр мавж уриб, бутун борлигани банд этаётга- 
нини хис килди. Кунглида неки зохир эрса, хозирок хаммаси­
ни шогирдлари олдида уларга ибрат, махбубига мукофот йуси- 
нида изхор этгиси келди. Лекин узини тийди: тилак шаробга 
ухшаб, кднча куп турса, шунча кувват йигур.
— 
Сен хамма нарсани унутишинг мумкин, — гумбаз остида 
Жалолиддиннинг маюс овози бир текис окдрди, — факат бир 
нарсани унутмасанг, бас: дунёга не учун келдинг: узингни ар- 
зон-гаров сотмагайсен, илло сенинг бахойинг баланд....
У назарини чап томонга угириб, ундан куз узмай, махлиё 
булиб турган Аълоидцин Сирянусга тикди.
Бир кун эрталаб Жалолиддин дУстлари билан кабристонга 
отланди, отаси Султонул Уламо кабрини зиёрат килмокчи эди. 
От бозоридан утиб, шахар дарвозасидан чикишаркан, тупланиб 
турган оломонга дуч келишди. Бир неча йигит оломондан айри-
www.ziyouz.com kutubxonasi


либ, уларга пешвоз югурди: «Худо хаки, Мавлоно, мадад бе­
ринг!» — «Нима гап?» — «Юнон болани катл этишяпти!» — 
«Гунохи не экан?»
Сирянус кул эди. Хужайини вафот этгач, унинг васияти 
билан озод булди. Кучада оч колди. Танг колган кезларида яна 
узини кулликка солгиси келмай, утрилик килишни афзал курди. 
Дукондан нон угирлаётганда кул га тушди. Крчишга уриниб, 
мушти билан уриб, дукондорни улдириб куйди...
... Жалолиддин хотираларни хайдамокчидек, соколини сий- 
пади. Лекин уша кунги лавхалар куз унгидан каторлашиб ута 
берди...
Ёрдам хакддаги илтижоларни эшитган Жалолиддин катьий 
кддамлар ила катл майдони сари юрди. Оломон иккига були- 
ниб, шоирга йул бушатди. Куллари оркасига боиганган сарик 
кунгарок сочли успирин сокчилар куршовида куй териси ус­
тида тиз чукиб турар, жаллод унинг бошида хозир эди.
Жалолиддин тунини ечиб, йигитчанинг устига ташлади. Ва 
бир суз демай, изига, ша\арга кайтди.
— Сен балки эътироз этарсен: мен олий амаллар ила банд- 
мен... — Жалолиддиннинг овози хамон янграшда давом этарди.
— Илми хукук, илми хайъат, илми тиббиёт урганмокдамен... 
лекин булар бари ёлгиз узинг учун, холос. Мокиятинг учун 
эмас. Илло, талон-тарож этишмасин, шарманда килишмасиц, 
улдиришмасин деб илми хукук урганасен. Юлдузларга бокиб, 
мол-мулк ба^осини белгилай, зарур хайрли кунни тайин этиш­
га кодир булай, деб илми хайьатга кул ургансен. Тиббиётдан 
муродинг - танингни парваришпаш. Аммо сен тащо тандан ибо­
рат эмассен-ку' Танинг — от, сен суворийсен. Акдпи суворий 
отни охурсиз куймагай, лекин узи уша охурга тушиб ётмагай. 
От емиши суворийга озик булмас. Сен отни уз йулингга эмас, 
от сени уз йулига солмиш...
Жаллод ва сокчилар шошиб колишди: султон ва унинг нои- 
би Муиниддин Парвона \ам иззат-э\гиром этадиган дониш- 
манд шайхнинг тунини ма^кум устидан олиш, ёки булмасам, 
бандита купшб, уни хам чопиб ташлаш лозим эди. Лекин бунга 
ким журъат эта оларди? Бунинг учун султондан хам, худодан 
Хам тал тортмаслик керак эди...
— Сен бутун бир дунёга арзигуликсен. Эвохки, уз бахойинг- 
дан узинг бехабарсен!
Султонга хабар килишганда, у кулни куйиб юборишни амр 
этди: «Битга юнон дегани нима буггги! Мавлоно бизнинг гунохла- 
римизни сураб олмокка Аллохи карим олдида мутаваккил!»
Йигитча дунёга кайта келгандай булди. Нажоткори мусулмон 
булгани учун унинг динига кириб, унга мурид тущди. Мусулмон-
www.ziyouz.com kutubxonasi


часига Аьлоиддин деб аталган Сирянус соддадил 
к и т п и л а р г а
хос 
сидку садокдт билан Жалолиддинга 
с и р и н д и

Ана шу иши учун 
Хам бошидан ажралишига сал колди. Шоирни куролмаган, унинг 
сарой олдидаги иззат эътиборига хасад кдпувчи уламолар, жилла 
булмаса, унинг жирига тегиш учун пайт пойлашарди. Ушалар к,ози 
Сирожидцинга чакик кдлшцди: аё, янги муриди Жалолиддинни 
Тангрига тенглапггириб, уни эгам деб атамиш...
Яна Сирянусни банди кдлшцци. Яна крзихонага судращци. У уз 
тогщирлиги туфайли куталиб кщци, лекин буни уша хатарли кун- 
дан бери устидан кУймаган нопармон туннинг шарофагига йуйди...
Тун хозир хдм унинг эгнида: ранги айнаб, увадаси чиккан... 
неча бир ерига усталик билан ямок; хдм солибди, деб уйлади 
узича Жалолиддин... ЙУк, на эгнидаги тун, на устидаги куйлак, 
на бармогидаги узук, на кУлвдаги тасбех Хусомитдинга булган 
мехр-мухаббатига нишона булолмагай - замон уларни тузитиб, 
тупрокка айлантирар. Унга муносиби — севимли шоири Агтор 
хакддаги хотираларию устози Саид Бурхониддинга булган мин- 
натдорчилиги ила унинг сузини хдм уз ичига олувчи юрак ар- 
мугонидир. Жалолиддин бир нафас жим колди. Сунг аввалгидек 
майин, аммо маъюс эмас, э^гиросли бир овоз билан устози 
Саид ва илми ромни Урганмокчи булган шахзода хакдда хикоя 
кдла кетди. Бу севимли шогирди Хусомитдинга бугунги 
c o B F a - 
сцэди.
-
Биров Саид Бурхониддинга: «Уз купорим билан эшитдим, 
фалончи сени максади», — дебди. Шунда Бурхонидцин унга: 
«Унинг узи ким эмишки, мени мактамиш? Мени кдёкдан би- 
лур? Сузимга караб билса, янглишур, зеро суз ва товуш, 
о р и з
ва лаб - факат аломатлардир. Магар ишимга караб билса, иш 
дегани хам иккиламчи ва фоний. Бордию менинг мохиятимга 
етган, мохиятимни англаган булса, икрорменки, мени мак^а- 
гай ва Уша макгови менинг сузимга ёхуд ишимга эмас, узимга 
тааллуклидир» — деган экан.
Бурхонидцин мохият ва унинг аломатлари уртасидаги тафо- 
вут деганда «имани назарда тутмиш? Бунинг тасаввури учун 
ушбу ривоятга хам кулок; тутинг.
Бир шох булган экан. Бисотида ёлтаз бир Уши бор экан. Лекин 
шахзода шу кдцар нодон эканки, унга наинки шохлик, салтанат, 
хщтоки, оддий бир ишни хдм топшириш махол экан. Шах, Уншмни 
не хунарга ургатсам, деб узок бош цотирибди. Уйлай-уйлай, охи­
ри фолбинликни маъкул курибди. Устоз фолбинлар бу мушкул 
вазифани чор-ночор зиммаларига олишибди...
Орадан йиллар Утиб, улар шахзодани саройга бошлаб кели- 
шибди, шох олдида тиз чукиб: «Олампанох, 
У
е л и н г и з
фолбин- 
ликнинг хамма сирру асроридан вокиф булди, бизга неки аён
www.ziyouz.com kutubxonasi


булса — унга маълум. Боища ургатгудек нарсамиз к,олмади», — 
дейишибди.
Шо* узугини кафтига яшириб: «Айтчи, кулимдаги не?» — 
деб ушини синов кдлибди. Шахзода кумга чизиб ром очибди. 
Них,оят: «КУлингиздаги — узи юмалок*, уртаси тешик», — деб 
жавоб берибди. Шсд мамнун булиб: «Баракалла сен аломатлари- 
ни айтдинг, энди отини х,ам айт», — деб к^стабди. Шахзода 
Уйга ботибди. Охири «Тегирмон тоши”, - деб жавоб кдлибди. 
Шох, фарёд чекибди: «Билим кучи билан барча аломатларини
- айтдинг! Лекин киши кафтига тегирмон тоши сишаслигига 
фаросатинг етмади!»
Бу ривоятни Жалолиддин тукдмаганди. Уни Фаридиддин 
Атторнинг «Мантикуг-тайр» китобида укдган эди. Аттор уни 
эса тиббиёт ва доришуносликка дойр сабок, олиб юрган кезла- 
ри устози Мажидиддин Бавдодийдан эшитган эди, Уша Султо­
нул Уламо билан бирга Укдган, кейин бадбахт хоразмшох то­
монидан боши кесилган шайх Мажидиддиндан.
Одатда хикоя эшитганда, унинг не мак,садда айтилаётганини 
унутиб, бу ёга нима буларкин, деб кутилади. Аммо Жалолид­
дин учун санъат хдмиша восита эди.
-
Шунга Ухшаб, - деб дарега якун ясади у, бизнинг шу 
кундаги олимларимиз уз илмларида щ н и Кирк, ёришга к,одир- 
дирлар. Узларига молик булмаган нарсаларнинг икир-чикирла- 
ригача аларга аён. Аммо, \ай^отки, узларига хдммадан му^им, 
HKjiH ва маълум булган нарсани - уз модиятларини билмаслар. 
Факдо ва уламолар дунёда неки бор, ^алолу-з^ромга, поку- 
нопокка ажратишган, аммо узлари нечук—покми, нопокми, 
бехабардирлар, узларининг нима эканликларини ^ам билмас­
лар...
Шогирдлар таркдлищди. Хаммадан кейин крроздаги сиёздеи 
кум билан куритиб, устози инъом этган бугунги сабокдан кдл- 
бини тулдирган кувончини чайкдтищдан чучигандай, жимгина 
таъзим адо этиб, Хусомитдин чикди. Совук, тушди. Дарчадан 
кимнингдир сояси «лип» этиб кузга чалиниб, яна гойиб булди. 
Хойшщой угли Валад булса керак, факдт у отасининг хаёлини 
булмаслик учун бу ё*ща киришга журъат этмаяпти. У х,амон 
совувдотган кулларини пахталиктуни енглари ичига сукдб улти- 
рар, бармокдари орасидан тухтовсиз сирралиб утаётган тасбе* 
доналари гиштин заминга урилиб, майин шилдирарди. Унинг 
фикри хаёли оламдаги боища барча кдриялар каби, дунёни шу 
холича бор ва бокдй этган, аммо узи аллакдчон оламни тарк 
этиб кетган кимсага кдратилган эди.
Ушанда у, ун икки яшар бола отасининг увадаси чшщан, 
эски тунли, пахмок» усик; сок,олли, кузлари ^еч нарса кУрмай,
www.ziyouz.com kutubxonasi


телбаларча олазарак бокдан уша кдрия билан су^батидан нима 
х^м тушунарди. Султонул уламонинг маррур угли Курьонни ёд 
этган, хдцис ва шариат к;онунларини чукур узлаштирган, араб 
тили сарфу нздфию шеър тузшшшини билар, улут шоирларнинг 
асарларини мутолаа этар, аммо узи тугрисида нима англар, нима 
*ам биларди? У билардики, отаси уни эргаштириб, кршига бор- 
ган киши — буюк шоир Фаридидцин Аттор эди. Жалолиддин 
унинг шеьрларини ёд айтар, лекин уша шеърлар замиридаги ру- 
хдй поён, чексиз теранликларни у кдёкдан билсин? У кдёкдан 
билсинки, шундок, маърифатли шахдр исмидан ^атго Багдод з^ам 
ифтихор этадиган шундок; донишмандни не сабабдан кувгин 
кддиб, овораи дашти-биёбон этмиш?
Чол эса уни хуцци кафтдащцек куриб турарди. Узи чоп булган 
Жалолиддин энди буни яхши биларди...
АСРОРНОМА
... Улар куп утмай, бошлари узра юлдузларнинг со кин чайк,- 
алиши, туяларнинг бир текис, вазмин лапанглаши, туякашлар- 
нинг узундан-узок, бутик, ноласи, дарё ва дараларни кечиб 
утишлар, изририн шамол учирган кум доналарининг куйлак 
ёкдсидан кириб, тиш остида гичирлашига куникиб крлишди. 
Сазфо йулларида атрофи пахса деворлар билан Уралган, дагал 
к^ёфали, жаллод башарали навкарлар курик^аган работларга 
кунишлар, карвонсаройларда тунаб, милтираган шам ёругвда 
хас-хашак устида тушалган, бургалар ружтон уйнаган шолчаю 
паматларга ётиб, отхонада отларнинг пиищириб, ер тепиниш- 
ларига кулок; тутиб, тин олишларига *ам урганиб к,олишди. 
Йулларида учраган шахдрлардаги гавжум, рала-говур учрашув- 
лар хдм одат тусига кирди. Султонул Уламонинг хабарини эшит- 
ган шайхлар, уламолар, воиэлар, дарвешлар йирилишиб, оло- 
мон булиб унга пешвоз чикдшарди. Манзиллар, манзаралар, 
турли-туман кзиёфалар, чезфалар уларнинг куз унгида бир лазра 
намоён булар, лекин йул аталмиш дарёйи азим уларни дар^ол 
оркдга окдзиб кетарди. Шу руйи заминда карвон булиб икки 
ой эмас, умр буйи кетиб боришаётгандек туюларди. Бир куни 
кечга якдн туташ бор-роглар, ялангоч шудгорлар оша, шузфати 
мусулмон дунёсида Балвдан крлишмайдиган яна бир шахэр кдль- 
аси кузга чалинганда, болалиги ва усмирлиги кечган кдцрдон 
уйи х;ам, Балх шазфи ^ам гуё олис бир туш булиб колган эди.
Хуросон пайтахги Нишопур, якинда шаррос сея куйиб уггани 
сабабли, уларни кучалар тула шилта лой билан кдрши олди. 
Таъзим-тавозе ва югур-югур билан Балх уламоси ва унинг одам- 
ларини шахдриинг Собуний мадрасасига бошлащди. Хизматкор-
www.ziyouz.com kutubxonasi


лар юкларни тушириб, отларнинг терлаган човуни жун чочик,- 
лар билан артишиб, катталар эшиги кенг ичкари ховлига кдра- 
ган хужраларга жойлашишаркан, адил ва хомуш отаси Мадраса 
мугаваллийси билан сухбатлашди, мутаваллий шу кдцар кдри 
эдики, кафтдек сок,оли фил суягидек сап-сарик, эди. Болакай- 
лар нари-бери ювиниб, машхур Куръон тафсирини куришга 
ошикдилар. У бундан икки юз йил мукддцам дунёнинг хамма 
бурчидан Нишопурга чакдоилган унлаб олимлар томонидан би- 
тилган энг улуг тафсир эди. Тарихчи Аль-Утбийнинг айтиши- 
ча, Уша замон подшоси бу ишнинг адоси учун нихоятда катга 
пул, йигирма минг динор сарфлаган экан.
Кутубхонада китоблар куп, аммо улар солномаларда айтил- 
ганидек, ердан шифтгача кдлашган эмасди, кейин улар орасида 
Тафсири аьзам хам куринмасди. Дастёр-софта болаларга бундан 
етмиш йил мукдпдам кучманчи утизлар шахарни талашганда, 
тафсир нобуд булган, деб тушунтирди.
Мадраса хужраларининг кдлин деворлари намчил ва сип- 
силлик„ замонлар хам букин-буган толиби илмларнинг сайкдли 
туфайли ойнадек сирганчик; булиб к;олган эди. Факдт унда- 
бунда ажин каби дарз тушган чизикдар бундан Ун йилча олдин 
бу ерда юз берган дахшатли зилзилани эслатиб турарди.
Улар Нишопурга хавас ва хаяжон билан кириб борищци. Йе­
не афсонаю ривоятлар, не-не буюкларнинг хдёт саргузашти 
Нишопур билан боглик, эди. Бу шахдр асрлар оша жанговар 
шухратлари, дахшатли фотих ва хукмдорларининг к,онли уруш- 
юришлари билан эмас, балки рухий жасоратлари ила донг та- 
ратган эди.
Бир пайтлар зохидларнинг риёкорликларига кдрши «мало- 
матийлар» номи билан кутарилган харакат шу ерда бошланган 
эди. Мусулмон дунёси хукмдорлари Уз мавк,еларини мустахкам­
лаш учун такродорлик ила ном к,озонган зотларни саройларга 
таклиф этишар, уларни инъом-эхсонларга кумишарди. Йиллар 
Утиб, такродорлик самовий шарофатлар Урнига дунёвий неьмат- 
лар келтирадиган хунарга айланди. Шунда «маломатийлар» уз 
таьлимотларини олга сурищди. Бу таьлимотга кура, гуноху куфри- 
иштибохдан халос булиш хар кимнинг шахсий иши булиб, унга 
бошхаларнинг аралашуви жоиз эмас эди. Аксинча, сизни кдн- 
чалар осий гунохкор деб билишса, тахкиру хакрратларга кумиш- 
са, хдзар кдпишса, шунча яхши, демак сиз хак, йулида туриб- 
сиз, илло, пайгамбару авлиёларни хам хамиша тахкиру ХДкррат 
этишган.
«Маломатийлар» зохиран бошкдлардан ажралиб турмасликла- 
ри лозим эди. Улар хиркд хдм, жавда хам ёпинишмас, сипохий- 
лардек кийинишар, зеро, сипохийлар табакдсига мансубликнинг
www.ziyouz.com kutubxonasi


узиёк, халол нон топиш имконини чеклаб к^ярди. Агар «малома- 
тий» хайри-садакд сурамок^ш булса, узгалардан рах^-шафкэт уй- 
готмаслик, узи танлаган ихтиёрий гадоликни хунарга айлантир- 
маслик учун, агайлаб дагал, ^тгоки хдкррати бир йусивда сураши 
шарт эди. Кейинчалик «маломатийлар» таьлимош Хуросон суфий- 
лари томонидан янада ривожлангирилди.
Бундан икки юз йил олдин, истибдод билан линий хурофот 
Уртасидаги узвийликни яхши англатган Султон Махмуд Ёазна- 
вий замонасида шахарга хоким-раис кдпиб ашадаий хурофотпа- 
раст Абу Бакр Карромий деган кимса тайинланди. Карромий ва 
унинг шериклари ак^-идрокка суянувчи диний-ахлокдй тари- 
кдгларга тиш-тирнокдари билан кдрши туришарди. Улар султон- 
нинг энг якдн кишиларига айланиб олиб, «йУдцан озганлар»ни 
оммавий жазога тортишар, уларнинг мол-мулкларини мусодара 
этиб, узларига олишар, осийликда айбланганлардан ришват-пора 
ундиришар, хуллас, дин йулидаги жахну жадалларини шахсий 
бойлик, давлат ортгириш манбаига айлантириб олишганди. Ле­
кин нишопурликларнинг ялпи кдхри-газаби туфайли Карромий 
Хокимгопдан четлатилди, такродорлик ва уламолик давлат хиз- 
матидаги мансаб-мартаба, дунёвий неъматларга интилиш билан 
к,овушмайди, деган акдца расман эътироф этилди.
Нишопурнинг куп сонли хонакрларидан машхур суфий шайх 
Абу Саид Майхоний халойик, учун мажлислар тузиб, ишц- 

Download 12,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   222




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish