Жалолиддин румий тарихий-биографик роман



Download 12,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/222
Sana23.02.2022
Hajmi12,72 Mb.
#147376
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   222
Bog'liq
55.Jaloliddin Rumiy - Radiy Fish

Ишь; тили

рубоб тилидек сир эмиш 
Турку юнону арабга бир эмиш...
Ажабки, узи суфий-воиз булган Султонул Уламо мусикийга 
тиш-тирнога билан кэрши эди. Ахир унгача юз йил мукдпдам 
мухгарам шайх Абу Саид Нишопурий ва бопщалар «самоъ» ло- 
тинчасига айтганда, «аудациа беатафика» тузиб, унда Курьон су- 
раларини эмас, нищий тароналарни х^м куйлашмаганмиди.
Тасаввуф илмининг амалиётчи ва назариётчилари «тарикдт», 
яъни ахлокий такомилга етишиш, «вахдат» билан крвушиш 
йуллари хакида махсус таълимот яратиб, «йуловчи» азим ранжу 
риёзатлар эвазига муяссар буладиган бир кдтор рухий холатлар- 
ни тайин этдилар ва уларни «маком» деб атадилар. Баркдрор 
рухий холатлар билан бирга «йуловчи»га гохо тусатдан кузрал- 
ган шамолдек киска муддатли кайфиятларнинг ёпирилиши хдм 
ул’п назаридан четда колмади. Мазкур кайфиятларни улар «хол» 
деб аталади, юнонлар «экстаз», биз эса бугун «илхом» деб ата- 
ган бУлуудик. «Мак,омлар»дан фаркди уларок, «хол» узок; ва 
тинимсиз мехрат ва риёзат эвазига келувчи бир мукофот эса- 
да, унга ёлгаз ирода кучи, интилиш билан эришиб булмасди. 
Илхом уз фикри-зикрини ёлгиз бир нукгага кдратганларга му­
яссар булиши маълум эди, аммо уни хамма вакт хдм мухайё 
этиб булмасди. Инсон рухининг нозик билимдонлари булмиш 
таникли шайхлар мусикий кишини уша «кайфияти хол»га якин- 
лаштирувчи ягона восита эканлигини яхши билишарди.
Мусикий, суюкли рубоб Жалолиддинга факдт акди билан-
www.ziyouz.com kutubxonasi


мае, балки бутун жисми билан оламга, одамларга бирикиб, 
Узини сохиб кудрат, Тантр ига тент инсони комил деб хис этишга 
ёрдам берди. Дунёни булаклаб, башарни парчалаб, мохиятни 
ходисадан айирмок^ш булганларнинг унинг кулидаги ана шу 
куролга кднчалар кутуриб хужум кдиишгани бежиз эмас.
Рубобга мухаббати туфайли у не-не бухтонларга учрамади, 
не-не хатарларга дуч келмади. Охиргиси бундан беш йил олдин 
булган эди.
У Хусомитдин билан китоб устида тунни бедор утказди, эрта- 
сига уйда утиргиси келмай, юраги сикдлиб кетаверди. Уйнинг 
шифги босиб тушаётгандек туюлар, ошхонада «так-тук,» ва кадам 
шарпалари, ивир-шивир гаплар, хуллас, девор ортида овкэтга 
чик,масмикин, чакрриб крлмасмикин, деб унга хамиша куз ту- 
тиб кечадиган кундалик турмуш тарзи уни толик?ирарди.
У оркд эшикдан секин чикиб, шахар четидаги узумзорга томон 
йул одни. Осмон мусаффо, завода «рир» этган шамол йУк, кун­
нинг дим ва иссик, булиши куриниб турарди. Кдггьа деворига ёнда- 
шиб кетган йулда гох-п>х учраган йуповчиларнинг саломларига 
алик олиб бораркан, бирдан шу якдн орада, Султон арки дарвоза- 
сига якдн хандак, олдида хилват жой борлиги эсига тушди.
Кекса чинор тагида, уч томони дукчУп буталари билан Ура- 
либ, крвокарилар рунгиллаб учиб юрган овловда ултириб, Сано- 
ий девонини очди. Сок,чиларнинг кдчкдрикдари, отларнинг ду- 
кури, араваларнинг гачирлаши зарра халал бермас, бу уни чет- 
лаб, уз мароми билан бир меъёрда окдциган хаёт эди.
У мутолаага берилди.
Янги сахифани агдариб, паришонхотирлик билан бошини 
кутарди. Беш кдцамча нарида кулларини куксига крвуштириб, 
жиккак турк-факдо турарди. Бир тутам сийрак сок.олчаси куркув- 
дан кдлтирар, аммо кдйик, кузларида ялтокдик аралаш айёр- 
лик акс этарди. «Топиб келганини кдранг! Хойнахой, якднла- 
шишгаям, овоз чикрзишгаям ботинолмай, бу ерда анчадан бери 
турган булса керак».
Унинг кузига кузи тушиши билан факдх бошини куйи сол- 
ди, сунг, гуё ер ёрилиб, уни ютадигавдай, куркд-писа якдн- 
лашди. Енги учидан бир варак; кргоз олиб, узатди.
Кунёнинг энг чаласавод истеэдодсиз уламоларидан бири 
булмиш бу чол хамиша омади юришган, амалдор хамкасблари- 
га югурдаклик кдлар, шу йусинда кдриган чогамда бирор чек- 
ка мадрасага мутаваллий ёки бирор шахар крзисига ёрдамчи 
булсам, зора деб умид этарди. Балки шу кдцар тиришиб-тир- 
машмаганида орзусига ноил булармиди. Хамиша такдир кузи 
билан беписанд бокувчи уламолар *ар гал нохуш бир юмуш 
чикдб к,ол аркан, унга юклашарди. Бугунги тоиширикдинг \ам
www.ziyouz.com kutubxonasi


нечоклик нохушлигини унинг хадиксираб турганидан билса 
буларди. Жалолиддин пайкдди — яна ran, хойнахой, мусикий 
устида булса керак, уламолар шахар к;озикалони Сирожидцинга 
янгидан чакдк, кдлишгани кулотга чалинган эди.
«О дину маърифат пешвоси, илму хикмат хазинаси, шариат 
таянчи, пайгамбар ноиби, жаноби к,озикалон хазратлари! - деб 
фигои чекишганди уламолар. - Нега шундок; куфр ишларга 
йул куйилур, нега бизнинг еримизда мусикдю тарона масжид- 
ларда муминларнинг Аллох шаънига айтадиган хамду санолари- 
ни босиб, кукларга юксалур?! Умид улдурким, буйла мараз 
одатта чек куйилгай, балки у таг-томири ила даф этил гай!»
Жалолиддин найча кдииб уралган макгубни оларкан, бирор 
ранжиш аломати зохир этмади. Чолдан суради:
- Козиданми?
- Оре-оре, цозиюл куззотдин, жаноби Сирожиддин хазрат- 
ларидин! — бидирлаб жавоб берди факдх, У яна аллакдчон ав- 
валги жойига бориб олган эди.
Жалолиддин макгубни очди. Унда нозик хуснихат ила хукук, ва 
мангик^ фалсафа ва фасохрг, илми нужум ва кимё, тафсири Курьон 
ва тиббиётга дойр саволлар битилган эди. Булар бари муаммо маса­
лалар булиб, аксарий хдл этилмаган, Жалолиддин билардики, уларга 
уша уламоларнинг хам тиши утавермасди. Илм нонга ухшайди. Ун 
ботмон нонни кугариш унгай, аммо ейиш кдйин. Бу хаммоллар 
илм нонини тановул этишни кдёкдан билишсин?!
Кози Сирожиддин эса — айёр! У куп халойик, жам булиб, 
мусикдй ва тарона билан кечадиган мажлисларни такдкдаб фатво 
беришни жон деб истайди. Аммо, не кдлсинки, бу ерда — Кунёда 
халойик, мусрщий ва ашъорни севади! Султоннинг кудратли 
ноиби Муиниддин Парвона халк, эътиборини к,озонмок, булиб, 
Жалолвдцин учун мажлиси самоь тузар, бундай йиганларда олий 
амалдорлар, хатгоки султон ойимлар хам иштирок этишарди.
Бу калласи пук уламолар уз чакдкдари билан бурун сукдоай 
туришса буларди. Лекин, бас, чакдк, кдлишдими, тафтиш ло­
зим. Ха, чакдк, кдлган, чакдкдан халок булур.
- К^йни хам, эчкини хам уз оёщцан осишади, — дейди 
Сирожиддин уламоларга. — Бовужудки, бу зот кудрати илохий- 
дан бахрамандцир, у билан тортишмок, бехуда. У ёлгаз зохирий 
билимларда эмас, ботиний илмларда хам беназир!
Кози Сирожиддин, хар 
щ ит ,
хурандаларни хаммоллардан 
ажрата биларди. У Жалолид диннинг шеърларини неча бор эшит- 
ган, инчунин билардики, Мавлоно расмий мансаб-мартабаларга 
кэйрилиб бок^аётган экан, сабаб - илмсизлик эмас, илму ир- 
фон унинг хотирасида к,атланиб ётибди, сабабки, у маърифат 
базмида ултириб, тиш ушатувчи к,ора нон ейишни истамайди.
www.ziyouz.com kutubxonasi



Download 12,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   222




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish