Jaloliddin Jo‘rayev

To‘qquzunchi qonun
kinoyat
dur. Shu bilan tahsiliy amallari 
tamom bo‘ldi. 
هناشن ار یظفل هکنيا نآ دوب
هناگ تشه لوصا نيا یب ینک
(Бувад он ин ки лафзеро нишона,
Кунӣ бе ин усули ҳаштгона.)
Bir lafzni zikr qilib, boshqa lafzni iroda qilinur. Chunonchi 
“Hoshim” nomida:
ربکا هاش یا تهم فرط امن
رتخا ز نشور وت یاپ زارد
(Намо 
тарфи
маҳат эй шоҳи акбар,
Дарози пойи ту равшан зи ахтар.)
Masalani hal qilish: “
هاش
” (“Shoh”) qalbi “
شاه
” (“Hosh”)dur. “
هم
” 
(“Mah”)ni tarafi “
م
” (“mim”) harfi. Mazkur “
شاه
” (“hosh”)ni ayog‘i “
م
” 
(“mim”) harfi bo‘lganda, “
مشاه
” (“Hoshim”) bo‘lur. Bu misolda “
اپ
زارد
” 
(“darozi po”) lafzi “
م
” (“mim”) harfidan kinoyatdur.
Va yana “Nur” nomida:
بود نامت زبانرا مایه نور
رونلا یلع ارون شمتفگ ررکم
(Бувад номат забонро мояи нур,
Мукаррар гуфтамаш нуран ал-аннур.)
Sening noming tilda nur manba’idur. Takror deymanki, sening 
noming nur ustida nur.
Masalani hal qilish: “
رون
” (“Nur”) nomdan kinoyadur. Bu misol 
tansis va taxsis amallariga ham misol bo‘loladi.
Takmiliy amallar
.
لمکم یليصحت لامعا دش وچ
بولسا هس یليمکت لامعا دوب
بولطم تسا یرما کيب کي حرش هک
(Чу шуд аъмоли таҳсилӣ мукаммал)
(Бувад аъмоли такмилӣ се услуб,
Ки шарҳи як ба як амрест матлуб.)
102
Jaloliddin 
JOʻRAYEV

---

Takmiliy amallar
uch uslubdar. Ularni birin-ketin bayon 
qilish matlubdur.
Ta’lif amali
:
تسازجا عمج ناک ناد فيلات یکي
تساج رگد زا کي ره هتشگ لصاح هک
(Яке таълиф дон к-он ҷамъи аҷзост,
Ки ҳосил гашта ҳар як аз дигар ҷост.)
Birini ta’lif deb bil. U эsa boshqa mavzularda zikr qiling‘on 
juzvlarni jam’ qilishdan iboratdur. Chunonchi, “A’lo” nomida:
تسوديا مناج یلاب تمشچ دوب
تسوديا مناوتن لاب نيز یصلاخ
(Бувад чашмат балои ҷонам, эй дӯст,
Халосӣ з-ин бало натавонам, эй дӯст.)
Ey go‘zal, ko‘zung jonimni balosi bo‘lgandur. Bu balodan biror 
xalos bo‘lish yo‘lini tofolmayman.
[Masalani hal qilish:] Ism moddasi
تمشچ
” ” (“chashmat”), “
لاب
” 
(“balo”) lafzlaridur. Chunonchi, “
مشچ
” (“chashm”)ni murodifi “
نيع
” 
(“ayn”)dur. Murod “
ع
” (“ayn”) harfi. “
لاب
” (“Balo”)ni tahlili “
ل
”-“
هب
” 
(“ba”-“lo”)dur. Buni muammoiy ma’nosi “
ل
” (“lo”) bilan deganidur. 
Mazkur hosil bo‘lgan “
ع
” (“ayn”)ni “
ل
” (“lo”) bilan deganda “
لاع
” 
(“A’lo”) bo‘lur.
Va yana “Humom” nomida:
کيل ارت ار ردام دوب هم ردپ
کين ردپ هن دشاب وت نوچ ردام هن
(Падар маҳ буд, модари туро, лек,
На модар чун ту бошад, на падар нек.)
Ota va oning oy edilar, biroq go‘zallikda na otang va na onang 
senga barobar bo‘lolmaydilar.
[Masalani hal qilish:] 
هم
” ” (“Mah”)ni qalbi “
مه
” (“ham”)dur. “
ام
” 
(“Mo”) lafzini qalbi “
ما
” (“om”) “
مه
” (“ham”) bilan tarkib “
مامه
” 
(“Humom”)dur.
تسا نآ تسا صيلخت طاقسا مود
تسد نتشاد دياين ناک یزيچ ز
(Дуввум исқот тахлис аст, он аст,
Зи чизе к-он наёяд доштан даст.)