Jahonning global iqtisodiy muammolari

Umumiy yondashuvlarni ishlab chiqish

Ikki kun davom etgan anjumanda mahalliy va xalqaro mutaxassislar savdo va iqtisodiy hamkorlikka, mintaqaviy xavfsizlik, ekologiya va energetika, suvdan oqilona foydalanish, turizm, madaniy-gumanitar sohalardagi hamkorlikka oid tahliliy hisobotlarni taqdim etdilar.Ishtirokchilar mintaqada erkin savdo-sotiqni amalga oshirish, shuningdek, bojxona va chegara tartib-qoidalarini soddalashtirish uchun Markaziy Osiyoda savdo-iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish muhim ekanini ta’kidladilar. Biz yagona tarixga egamiz. Bugunimiz yaqin doʻstlik, qon-qardoshlik va mustahkam hamkorlik rishtalari bilan bogʻlangan. Umumiy kelajagimiz bor. Barqaror rivojlanish hamda taraqqiyot yoʻlida yuksak maqsadlarni koʻzlayapmiz. Oʻzbekiston, Qozogʻiston, Qirgʻiziston, Tojikiston, Turkmaniston. Markaziy Osiyo taqdiri va istiqbolini ana shu besh mamlakat belgilaydi. Hammasi oʻrtadagi mavjud muammolarning bir yoqadan bosh chiqarib, oʻzaro hamjihatlikda hal etilishiga bogʻliq. Ammo koʻp yillar murosa yoʻli tanlanmadi.

Oqibatda mintaqa davlatlari orasida ayrim nizo hamda qarama-qarshiliklar avj oldi. Ayniqsa, suv va transport kommunikatsiyalaridan foydalanish, davlat chegaralarini delimitatsiya qilish hamda chegara punktlarini kesib oʻtish masalalarida kelishmovchiliklar yuzaga keldi.Xullas, davlatimiz rahbari taʼbiri bilan aytganda, 25 yil ichida oʻrtada ulkan «muzqoyalar» hosil boʻlaverdi.Tasavvur qiling, biri-biriga qoʻshni besh mahalla ahli oʻzaro murosa qila olmasa, qanday vaziyat yuzaga kelishi mumkin? Quda-anda, qon-qarindosh boʻlgan bu odamlar, ehtimol, maʼlum muddat yuz koʻrishmas, salomlashishmas, hatto. Ammo biri sabzavot, biri meva-cheva, yana biri don-dun yetishtiradigan, boshqasi esa kiyim-kechak tikadigan bu mahallalar ahli oldi-berdi, oʻzaro savdo-sotiqsiz yashashi mumkinmi?Ana shu jihatdan mintaqa mamlakatlari oʻrtasidagi baʼzi kelishmovchiliklar, avvalo, ularning iqtisodiyotiga jiddiy putur yetkazganini anglash uchun ancha vaqt yoʻqotildi.Nihoyat, bundan uch yil avval bevosita davlatimiz rahbari tashabbusi bilan mintaqa davlatlari rahbarlari oʻrtasida siyosiy muloqot mustahkamlana boshladi. Doʻstlik va hamkorlik aloqalari yana qaytadan jonlandi.Shu tariqa Markaziy Osiyo davlatlarining iqtisodiy integratsiyasi kuchayishi uchun keng yoʻl ochildi. Markaziy Osiyo — katta mintaqa, Yer sharining muhim geostrategik nuqtasi. 4 million kvadrat kilometr maydonni egallagan. Hududi, tabiiy salohiyati boʻyicha ham dunyoda munosib oʻringa ega. Xom ashyo resurslariga boy. Jahon boʻyicha aniqlangan neft, gaz, oltin, uran kabi qazilma boyliklarning sezilarli qismi shu yerda joylashgan.BMT maʼlumotlariga koʻra, 2020-yil boshida Markaziy Osiyo aholisi qariyb 75 million kishilarni tashkil qilgan. Bunda Oʻzbekistonning ulushi 45, Qozogʻistonning hissasi 25, Tojikistonniki 13, Qirgʻiziston va Turkmanistonniki 8,5 foizga teng.Shu bilan birga, mintaqa davlatlarining har birida oʻziga xos ishlab chiqarish salohiyati mavjud.