Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

 
Kredit olish uchun ariza 
 
Qarzdorning kreditga layoqatliligini baholash va kreditning 
iqtisodiy samarasini aniqlash 
 
Kredit shartnomasining, garov to„g„risida shartnoma, kafolat, 
kreditni sug„urtalashning xulosasi 
 
Kreditni berish 
 
 
Kreditni ishlatish bo„yicha joriy nazorat 
 
 
Variant «A» 
 
Kredit 
va 
foizlarni 
o‗z 
vaqtida to‗lash.
 
Variant «B» 
- kredit va foizini qoplash 
bo‗yicha qiyinchiliklar; 
- kreditni to‗lash bo‗yicha 
alohida 
tartib 
(kredit 
shartnomasini bekor qilish, kredit 
muddatini cho‗zish, mijozning 
bankrot bo‗lishi); 
- kreditning qaytib kelishi.
 
18-rasm.
 Kreditlash jarayoni 
 
Kredit olish uchun ariza, qarzdor kredit xizmatlaridan foydalanish 
uchun munosib bankni tanlagandan so‗ng rasmiylashtiradi va taqdim 
etiladi. Bunda mijoz bankning kredit salohiyati hajmini, uning 
passivlari, bankning ishonchlilik darajasini, bankning ta‘sischilar tarkibi, 
uning tarmoq xarakteri va u yoki bu operatsiyalarga moslashuvi va 
ixtisoslashuvi, shuningdek, kredit bo‗yicha summa, foiz va kredit 
muddatlarini inobatga olishi mumkin. Iqtisodiy nobarqarorlik va doimiy 
ravishdagi kredit qaytarilmasliklar sharoitida banklar kreditni shu 
bankda hisob-kitob varag‗iga ega bo‗lgan qarzdorlarga berishni ma‘qul 

---

364
- foiz miqdori v.b. 
Bank xodimining xulosasi rahbar tomonidan imzolangan va 
hujjatlar ilova qilingan holda kredit qo‗mitasiga ko‗rib chiqish uchun 
yuboriladi. Qo‗mita o‗z vakolatlaridan kelib chiqqan holda uch kun 
mobaynida tegishli qaror qabul qiladi. Mazkur xulosa kredit qo‗mitasi 
raisi tomonidan tasdiqlanadi. Shundan so‗ng kredit shartnomasi tuziladi 
yoki kredit bitimini tuzish va ssuda berishdan bosh tortish sabablari 
ko‗rsatilgan holda qarz oluvchiga yozma ravishda rad javobi beriladi. 
Kredit shartnomasida quyidagilar ko‗zda tutiladi: 
- kreditning maqsadi va summasi; 
- uni berish tartibi hamda to‗lash tartibi va shakli; 
- majburiyatlarni ta‘minlash shakllari, foiz stavkalari, ularni 
hisoblash tartibi va to‗lash shakli; 
- kredit berish va uni to‗lash vaqtida tomonlarning huquq va 
majburiyatlari; 
- kredit berish uchun zarur bo‗lgan ma‘lumotlar, hisob-kitob va 
hujjatlarning ro‗yxati hamda ularning davriyligi; 
- bank tomonidan joyida hisob yuritish, kreditning qaytarilishini 
ta‘minlash yuzasidan tekshiruvlar o‗tkazish imkoniyati va boshqa 
masalalar.
Bank kreditidan foydalanilgan vaqt uchun haq to‗lash kredit narxini 
tashkil etadi, u hisobot oyi boshlangunga qadar bank bo‗yicha yuzaga 
keladigan o‗rtacha foiz stavkasi va marjani o‗z ichiga oladi. 
Kredit narxi Markaziy bankning «qayta moliyalash» stavkalarining 
me‘yorlari bilan tartibga solinadi, hamda mahsulot va xizmatlar tannarxi 
darajasini hisobga olgan holda belgilanadigan chegara ko‗rsatkichlaridan 
oshmasligi lozim. Amalda qayta moliyalash stavkasi «O‗zbekiston 
Respublikasi Markaziy banki to‗g‗risida»gi qonunning tegishli 
moddasiga muvofiq Markaziy bank tomonidan mustaqil ravishda 
belgilanadi. Hozirgi kunda qayta moliyalashtirish foizi yiliga 9 foizni 
tashkil etadi. Bu foiz stavkasiga tijorat banklari 1,5 martagacha marja 
qo‗yishi mumkin.
Kreditni berish va hujjatlashtirish tartibi markazlashtirilmagan va u 
tijorat banklari tomonidan mustaqil ravishda belgilanadi. Bunday tartibni 
shartli ravishda quyidagicha tasvirlash mumkin: 
357
imkonini beradi. Shu bilan bir vaqtda kredit siyosati siyosiy, iqtisodiy va 
huquqiy shartlarni hisobga olgan holda ancha yumshoq bo‗lishi zarur.