Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

CAMPARI usuli bo„yicha mijozlarning kreditga 
 layoqatliligini baholash 
 
C 
Character 
Qarz oluvchining shaxsiy sifatlari va mavqeyi 
A 
ability 
Kreditni qaytara olish qobiliyati 
M 
Means 
marge 
Kredit olish zaruriyati yoki 
Marja, daromadlilik darajasi 
P 
purpose 
Kreditning maqsadi 
A 
amount 
Kredit miqdori 
R 
repayment 
Kreditni to‗lash shartlari 
I 
insurance 
Ta‘minlanganlik, kreditni to‗lamaslik riskini sug‗urtalash 
295
majburiyatlariga qanday munosabatda bo‗lganligi, qarzlarni to‗lashda 
bo‗lgan kamchiliklar, kreditlanuvchi subyektning iqtisodiyotda, bozorda 
qanday mavqega va obro‗ga ega ekanligini tekshiradi. Yuqorida 
ta‘kidlaganimizdek, mijozga kredit reytingini o‗rnatishda banklar
mijozlarni turli sinflarga ajratishi mumkin. Bazel qo‗mitasining 
baholashiga qaraganda, banklar kreditga layoqatlilikni baholashning 
o‗rtacha 10 ta sinfidan foydalanadilar. Baholash tizimining bunday 
ko‗pligi xalqaro talablardan kelib chiqqan holda, banklarning o‗z ichki 
ko‗rsatkichlarini o‗rnatishidadir. Har bir bank o‗zining kredit siyosati va 
faoliyatidan kelib chiqib, kredit reytingi ko‗rsatkichlarini mustaqil 
o‗rnatishi mumkin. 
Ko‗rsatkichlar sonining ko‗p yoki kam bo‗lishi qo‗yilgan 
maqsadga bog‗liq bo‗ladi. Odatda, kredit reytingini aniqlashda ko‗p 
ko‗rsatkichlardan foydalanadigan banklar o‗zlarini kredit risklardan 
himoya qilish va ko‗proq foyda olishni maqsad qilishadi.
38-jadval 
AQSh banklarida mijozning faoliyatini baholashda tahlil etiladigan 
ko„rsatkichlar 
 
1 
Mijozning ta‘sis hujjatlar, ustavi 
2 
Kredit byuro va boshqa manbalardan olingan axborotlar 
3 
Texnik hujjatlar 
4 
Auditorlik xulosa 
5 
Marketing bo‗yicha axborot 
6 
Moliyaviy hisobotlar va buxgalteriya hisobining holati 
7 
Biznes-reja, texnik-iqtisodiy asos, moliyaviy mablag‗lar 
8 
Mijozning likvidliligi 
9 
Kapitalning aylanishi 
10 
Jalb qilingan mablag‗lar miqdori 
11 
Rentabellik ko‗rsatkichlari 
12 
Yagona me‘yorlarning mavjudligi 
13 
Kreditni to‗lash manbalarining mavjudligi 
14 
Kredit ta‘minoti tahlili 
15 
Mijoz foydasi tahlili 
16 
Sotish mumkin bo‗lgan aktivlarning hajmi 
Ko‗pgina xorijiy davlatlarda mijozning kreditga layoqatliligini 
baholashga yondashuvda 
PARSER usuli 
ham qo‗llaniladi. Bu usul ham 
mijoz olishi mo‗ljallanayotgan kreditning miqdori va uni qaytarish bilan 
bog‗liq bo‗lgan savollarga javoblarni o‗zida aks ettirishi lozim. 

---

296
39-jadval