Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

muxtoriylik koeffitsiyenti (Km
) mijoz 
o‗z mablag‗larining barcha mablag‗lar manbalari ichida tutgan 
salmog‗ini, ya‘ni korxona faoliyatining qancha qismi o‗z kapitali 
hisobidan moliyalashtirilishini ko‗rsatadi va quyidagi formula orqali 
aniqlanadi 
O‗z mablag‗lari manbalari 
Km= –––––––––––––––––––––––– *100 • 
balans summasi 
Xo‗jalik subyektlarining 
o„z mablag„lari manbalariga
ustav fondi, 
rezerv fondi, boshqa tashkil qilingan fondlar, o‗tgan va hisobot 
283
Jadval ma‘lumotlaridan ko‗rinib turibdiki, korxonada aylanma 
mablag‗larining aylanish koeffitsiyenti birmuncha kamaygan, ya‘ni 
2014-yil boshida aylanma mablag‗lari 4,3 marta aylangan bo‗lsa, 2015-
yil boshiga kelib ular 4,2 marta aylangan va oradagi farq - 0,1 martani 
tashkil etgan, ya‘ni aylanma mablag‗larning aylanishi sekinlashgan. 
Buni biz aylanma mablag‗larning kunlarda aylanishida ham ko‗rishimiz 
mumkin. 
Jadval 
ma‘lumotlaridan ko‗rinib turibdiki, aylanma 
mablag‗larini kunlarda aylanishi 2014-yilning boshida 84 kunni tashkil 
etgan bo‗lsa, 2015-yil boshiga kelib bu ko‗rsatkich 86 kunni tashkil etib, 
oradagi farq 2 kunga ko‗paygan. Aylanma mablag‗larining aylanish 
ko‗rsatkichlari barcha aylanma mablag‗lari bo‗yicha hamda tovar 
moddiy boyliklari va debitorlar bilan hisoblashishlar ham hisoblanadi. 
Debitorlar bilan hisoblashishlarni tavsiflaydigan bo‗lsak, u 
mahsulot sotish hajmi va boshqa debitorlar hamda sotib oluvchilar bilan 
hisoblashishlar holatini namoyon qiladi. 
Aylanma mablag‗larining aylanishini baholash bir nechta davrlar 
uchun aniqlanadi. Aylanma mablag‗larining aylanishi tezlashsa, 
shunchalik aylanma mablag‗lari iqtisod qilinadi, ular tezroq xo‗jalik 
oborotidan bo‗shaydi. Shu sababli aylanma mablag‗larini kunlarda 
aylanishi tahlil qilish katta ahamiyatga ega. 
Keyingi bosqichda korxonaning kreditga layoqatlilik ko‗rsatkichlari 
o‗tgan davrlardan ko‗rsatkichlar bilan taqqoslanadi. Bu korxonaning 
kreditga layoqatlilik ko‗rsatkichlari tendensiyalari o‗zgarishini aniqlash 
imkonini beradi. Shundan so‗ng tahlil natijasidan kelib chiqqan 
ko‗rsatkichlari bitta yagona jadvalga umumlashtirib, korxonani kreditga 
layoqatlilikka ko‗rsatkichlariga baho berishimiz mumkin. 
Mijozning moliyaviy ahvolini xarakterlovchi yana bir muhim 
ko‗rsatkich – bu ularning o‗z aylanma mablag‗larining haqiqiy 
mavjudligini tasdiqlovchi ko‗rsatkich hisoblanadi.