Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

 
1)
 
Kreditlash limitini ajratish. Faktoring xizmati shartnomasida 
xizmatlarni ko‗rsatishning limit chegarasi belgilanadi. Agar MYB 
tomonidan to‗lanadigan summa belgilangan limitdan oshib ketsa, bank 
mol yetkazib beruvchiga barcha qo‗shimcha mablag‗larni qaytarib 
berish huquqiga ega. Mol yetkazib beruvchi to‗lovga qobiliyatsiz bo‗lsa, 
505
u holda mol yetkazib beruvchining hisob varag‗iga kelib tushadigan 
mablag‗lar uning qarzdorlik summasi undirilgunga qadar bank hisobiga 
o‗tkaziladi. 
2) Har oylik yuk jo‗natish limitini jo‗natish. Mol yetkazib beruvchi 
mijoz qarzining miqdoridan qat‘i nazar, shubhali qarzlardan 
sug‗urtalanadi. Limit hafta, oy, choraklarda belgilanishi mumkin. 
3) Alohida shartnomalar bo‗yicha sug‗urta. Bu usul alohida 
holatlarda, katta summalarda shartnomalar imzolanganda qo‗llaniladi. 
Ba‘zi hollarda tomonlar aralashgan usullarni ham qo‗llashlari mumkin.
Faktoring xizmati to‗g‗risida bank mol yetkazib beruvchi bilan 
shartnoma imzolashdan oldin mol yetkazib beruvchi o‗z bankiga mol 
sotib oluvchining rekvizitlarini – to‗lovchining nomi va manzili, u bilan 
tuzilgan shartnoma shartlari, barcha qarzdorlik to‗lovlari summasi va 
boshqa tur ma‘lumotlarni taqdim etadi. Barcha ma‘lumotlarni o‗rganib 
chiqib bank kelishuv shartlari to‗g‗risida qaror qabul qiladi. Faktoring 
xizmatlari to‗g‗risidagi shartnoma yoki kelishuv, odatda, 1–4 yilga 
tuziladi. Ochiq faktoringda shartnoma yoki kelishuv to‗liq xizmat 
amalga oshirilishiga, yopiq faktoringda esa faqat hisob-kitob hujjatlari 
hisobini (diskontlashga) yuritishga tuziladi. 
To‗liq xizmat ko‗rsatish to‗g‗risidagi shartnoma yoki kelishuv 
regress huquqi bilan tuziladi (ma‘lum vaqtga, asosan, to‗lov muddatidan 
so‗ng 90 kun), alohida holatlarda esa mol yetkazib beruvchi bankning 
ishonchini qozongan bo‗lsa, regress huquqi bo‗lmasligi ham mumkin. 
Davlatlararo savdo-sotiq qiladigan korxonalarga xizmat ko‗rsatishda 
eksport va import faktoringidan ham foydalaniladi.
 
Faktoring kelishuvida faktoring turidan tashqari, shuningdek, 
quyidagilar ko‗rsatiladi: 
• sotib oluvchilar, taqdim etiladigan majburiyatlar; 
• taqdim etiladigan majburiyatlarning limit (nazorat) summasi; 
• avans miqdori; 
• ushlab qolishlar; 
• majburiyatlarni to‗lash muddatlari; 
• faktoring operatsiyalarini bajargani uchun to‗lov miqdori; 
• yetkazib beruvchi tomonidan olinadigan qo‗shimcha xizmatlar; 
• faktoring operatsiyalari bo‗yicha chegaraviy summa; 
• regress huquqi; 
• mol sotib oluvchi tomonidan to‗lovni amalga oshirishning oxirgi 
muddati; 

---

528