Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Germaniya banklarini
qiziqtiradigan muammo-
lar quyidagilardan iborat: 
-
tadbirkorning shaxsiy xarakteri: xulq-atvori, qiliqlari, tashqi 
ko‗rinishi, odati, ta‘sirchan talaffuzi, odillik darajasi (iqtisodiy va moli-
yaviy holati to‗g‗risida ochiq so‗zlashi), yoshi, oilaviy holati, jamoat ish-
laridagi o‗rni, mansabi va qiziqishlari; 
-
umumiy ma‘lumoti: o‗quv yurtini tugatganligi to‗g‗risidagi 
diplom nusxasi, malakasi, riskka qo‗l urishi, iqtisodiyotga qiziqishi, re-
jalashtirish qobiliyati; 
-
jismoniy holati: sog‗ligi holati, (oldingi kasalliklarini hisobga ol-
gan holda), sport bilan shug‗ullanishi; 
-
texnik bilim saviyasi: maxsus o‗quv yurti, tajribasi, ishga ixti-
soslashuvi; 
-
mulki: tashkilot ishlarida qatnashish darajasi, shaxsiy mulki, 
ko‗chmas mulkka egalik qilishi, daromadning boshqa manbalari, kor-

---

298
Bu model bo‗yicha hisob-kitob qilishda har bir Index (ko‗rsatkich) 
mos koeffitsiyentga ko‗paytiriladi va chiqqan natijadan doimiy 
ko‗rsatkich chegirib tashlanadi va balllarda baho ko‗rsatkichi aniqlanadi. 
Z5 ni aniqlash natijasi bo‗yicha quyidagicha xulosalar 
shakllantiriladi:
Z < 1,81 – korxonaning bankrot bo‗lish ehtimoli 80% dan 100% 
gacha bo‗lishi mumkin; 
2,77 <= Z < 1,81 – bankrot bo‗lish ehtimoli o‗rtacha holda va 
uning ko‗rsatkichi 35% dan 50% gacha bo‗lishi mumkin; 
2,99 < Z < 2,77 – korxonaning bankrot bo‗lish ehtimoli past 
bo‗lib, u o‗lchami 15% dan 20% gacha bo‗lishi mumkin; 
Z <= 2,99 – korxonaning moliyaviy holati barqaror, yaqin 2-3 yil 
davomida to‗lovga layoqatlilik riski yuzaga kelmasligi mumkin.
Qisqacha qilib aytganda, Z < 1,8 – bankrot bo‗lish ehtimoli juda 
yuqori; Z > 3 – bankrot bo‗lish ehtimoli kam; 1,8 < Z < 3 – bankrot 
bo‗lish ehtimoli pastdan yuqorigacha bo‗lgan oraliqda o‗zgaruvchan; Z 
< 2,675 – bankrot bo‗lish ehtimoli 2-3 yildan keyin yuzaga kelishi 
mumkin; Z > 2,675 – korxonaning moliyaviy holati barqaror 
hisoblanadi. Baholash ballari qancha yuqori bo‗lsa, risk darajasi shuncha 
past bo‗ladi. Altman modeli bir necha moliyaviy ko‗rsatkichlarning 
natijalari bo‗yicha yaxlit xulosani shakllantirish uchun (Z - hisob 
varag‗ida) umumlashtiradi.
CAMPARI usuli Yevropa va Amerika banklari amaliyotida ijobiy 
baholangan usullardan hisoblanadi. Keyingi yillarda AQSh va ko‗pgina 
Yevropa mamlakatlarida mijozlarning kreditga layoqatliligini juda ko‗p
omillar asosida beriladigan kreditning risk darajasini o‗zida jamlovchi 
CAMPARI usulidan foydalanilmoqda. Ushbu usulning asosiy 
elementlarini quyidagi jadvalda ko‗rishimiz mumkin: 
41-jadval