Jahon xo’jaligida rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyoti

Erkin iqtisodiyot (amerikancha) modeli. Xususiy mulkchilikning ustunligi xarakterlidir. Ishlab chiqarishda bozor raqobati, tovarlarni investitsiyalash, ishchi kuchidan foydalanish, ijtimoiy differentsiatsiyaning yuqori darajadagi mexanizmi amal qiladi;

Davlat iqtisodiyotini makroko’lam va mikroko’lamda qonunchilik, soliq va pul-kredit siyosati orqali bozor raqobati kuchaytiriladi va monopoliya hukmronligi cheklanadi, bozorning salbiy holatlari ma’lum ma’noda cheklanadi, aholining alohida ijtimoiy guruhlari manfaatlari himoya qilinadi va h.k. Bu model AQSH, Kanada va bunga yaqinlashib qolgan Buyuk Britaniya, Irlandiya, Belgiya, Italiya, Frantsiya iqtisodiy tizimiga xosdir;

Ijtimoiy bozor (Germaniya) modeli – ijtimoiy bozor xo’jaligi asosida rivojlanib boradi. Bunda raqobatga asoslangan bozor mexanizmi o’zi bilan qo’shimcha alohida ijtimoiy infratuzilmani tashkil etadi. U erkin bozor sharoitida iqtisodiy qiynalganlarni (kam ta’minlangan oilalarni, ishsizlarni, yoshlarni, kichik va o’rta firmalarni) doimo himoya qilishga yo’naltirilgan. Davlat o’ziga keng ma’nodagi majburiyatlarni olgan bo’lib, kim mustaqil darajada kerakli daromad qila olmasa, ularni ijtimoiy himoya qiladi va ularda katta iqtisodiy aktivlikni hosil qilishga ruhlantiradi.

SHved modeli – SHvetsiya va boshqa Skandinaviya mamlakatlarida, shuningdek Avstraliyada tarqalgan. Ushbu model korporativistik model deb ham ataladi. Xarakterli tomonlari ijtimoiy kafolatning yuqori darajada ekanligi, asosiy daromadning keng qayta taqsimlanishi va ijtimoiy kontsensusni izlashdan iboratdir. Bunga qo’shimcha kuchli kasaba uyushmasi va ko’p qirrali “erkin uyushmalarning” xizmat qilishidir.