Jahon siyosiy mafkuralari tarixi tayanch iboralar avangardizm

KOMMUNIZM  (lot.  communis  —  umumiy)  —  xususiy  mulkchilikni  inkor 

qilishga  asoslangan  turli  karashlarning  umumiy  nomi  (ibtidoiy  K.,  xayoliy  K., 

«kazarma» K.i va b.). Unga ko’ra, yagona umumiy (ijtimoiy) mulk jamiyat ijtimoiy-

iqtisodiy  tuzilishining  asosini  tashqil  qiladi.    Bu  g’oya  «ideal  jamiyat»  nomi  b-n 

Platon, keyinroq T.Mor, T.Kampanella, SH.Furьe va b.ning asarlarida ilgari surildi, K. 

yoki kommunistik jamiyat nomi b-n 19—20-a.larda K.Marks, F.Engelьs va VM.Lenin 

asarlarida nazariy ifodasini topdi. Markscha tarixiy jarayon haqidagi qarashga binoan, 

K.  —  kapitalizm  o’rnini  egallaydigan  va  o’z  taraqqiyotida  2  bosqich  (faza)  — 

sotsializm  deb  ataladigan  quyi  bosqich  hamda  to’la  K.  deb  ata-ladigan  yuqori 

bosqichni  bosib  o’tadigan  ijtimoiy-iqtisodiy  formatsiyadir.  Jamiyat  taraqqiyoti 

qonunlariga, inson erkinligi, mustaqillik va demokratiya tamoyillariga zid bo’lgan bu 

g’oyalar  sobiq  SSSR  hududida,  «sotsialistik  lagerь»  deb  atalgan  jahon  sotsialistik 

sistemasi davlatlarida tatbiq qilindi. 20-a. ning 20-y.laridan zo’rlik yo’li b-n proletariat 

(amalda  partiya)ning  ma’muriy-buyruqbozlikka  asoslangan  diktaturasi  o’rnatildi. 

Rivojlanish va taraqqiyotning xilma-xilligi, turli xalqlar va mamlakatlarga xos milliy-

ma’naviy  xususiyatlarning  mavjudligi  inkor  etildi.Hoz.  vaqtda  ayrim  davlatlar 

sotsializmni bozor munosabatlari b-n bog’lashga harakat qilmoqtsalar, K. to’g’risidagi 

qarashlarga o’z xususiyatlarini hisobga olgan holda yangicha yondoshmoqdalar.