Jahon siyosiy mafkuralari tarixi tayanch iboralar avangardizm

AMORALIZM (lot. a — yo’q, moralis — axloq) -kishilar  munosabatlarida  axloq 

me’yorlarini  inkor  etish,  umume’tirof  etilgan  xulq-atvor  mezonlariga  yengil-elpi 

munosabatda  bo’lish.  Ama-liyotda  A.  aloxida  bir  shaxsning  ma’naviy  yetuk  emasligi 

yoki  jamiyatdagi  butun  tabaqalarni  ma’-naviy  tubanlikka  olib  keluvchi  ijtimoiy  zidtsi-

yatlar  b-n  ham  bog’liq  bo’lishi  mumkin.  Ongli,  hayotiy  nuqgai  nazar  sifatida  A. 

urug’ va qabila-chilik munosabatlarining yemirilishi davrida ke-lib chiqadi. Bu davrda 

faoliyat  ko’rsatayotgan  urf-odatlardan,  an’anaviy  odob  mezonlaridan  ma’na-viylikni 

ajradib  chiqishi  sodir  bo’ladi.  Turmush  tarzining  mustaxdamlanib  qolgan  tartibotlariga 

alohida  munosabat  yuzaga  kedtsi.  Antik  jamiyatda,  urug’chilik  hayot  kechirishning 

ma’naviy  mezonla-rini  keskin  buzilishi  tezlashganda,  har  xil  urf-odatlar  va  tabaqaviy 

mezonlar o’rtasidagi to’qna-shuvlar tez-tez sodir bo’lganda A. har qanday axloq-odob 

qoidalari,  mezonlarni  shartli  qabul  qilish,  ularni  to’la  nisbiyligini  tan  olishda  o’z 

ifodasini topadi. Ijtimoiy madaniyatning hamma qadriyatlari inkor qilinadi. 

ANIMIZM (lot. anima — ruh, jon) — kishilar, hayvonlar, predmetlar va hodisalarni 

go’yo  ruh,  jon  boshqarib  turishiga  ishonish.  A.  ibtidoiy  diniy  tasavvurlarning  oliy 

shaklidir.  A.da  moddiy  ob’ekt-lar  ruhiy  mavjudotlar  dunyosi  b-n  to’ldirilgan  bo’la-di.  A. 

atamasi  birinchi  marta  nemis  olimi  SHtalь  (1708)  tomonidan  muomalaga  kiritilgan. 

1871 y.da A. atamasi I.Teylor tomonidan etnografiya fanida qo’llaniladi. G.SHtalь A.ni 

jon  hayotining  boshla-nishi  haqidagi  ta’limot  deb  tushungan,  Teylor  bo’lsa  uni 

nafaqat jon va ruxlarga ishonish, balki dinning kelib chiqishi haqidagi ta’limot, tandan 

jonning  ajralib  chiqishi,  dinning  «minimum»  aso-si  deb  hisoblagan.  R.Maretg,  Frezer, 

L.SHternberg  kabi  fay.lar  animistik  tasavvurlarning  o’tmish-doshi  jodutarlik, 

afsungarlik  hamda  barcha  tabi-atni  jonlantirish  (animatizm)  haqidagi  tasavvur-lar  deb 

xisoblaganlar.