Danilevskiy nazariyasi bo’yicha O’zbekistonni ko’rib chiqsak.
7Qarang 26-bet
I qonun. Umumiy til. Yurtimizda ham davlat tilining O’zbek tili deb e’lon qilinishi ham o’zbek davlatining “madaniy-tarixiy tur” sifatida o’zini namoyon qilishga imkon berdi. Lekin oldimizda turgan ba’zi muammolar ham bor. Chunki O’zbekiston ko’p millatli o’lkadir. Unda ruslar, tojiklar, qozoqlar, qirg’izlar ko’pchilikni tashkil qiladi. Ularning ham o’z ona-tillari mavjud. O’zbek tili ularning ona tillari rivojiga salbiy ta’sir ko’rsatmaydimi degan savol paydo bo’lishi mumkin. Lekin mana 20 yil o’tgan bo’lsada o’zbek tili boshqa tillar manfaatiga ziyon keltirgani yo’q, ularning rivojlanishiga imkoniyatlar yaratib bergan. Qozoq, rus, tojik maktablari faoliyat yuritib kelmoqda. O’zbek tili maqomi ham o’zini yoqotmagan bu millatlararo aloqa tili vazifasini o’tay olsa juda yaxshi bo’lardi.
qonun. Sivilizatsiya rivojlanishi , ravnaq topishi uchun eng muhim narsalardan biri shu madaniy-tarixiy tur xalqlari siyosiy mustaqillilkdan foydalanishi kerak.
Biz siyosiy jihatdan mustaqillikka erishganimizga 24 yil bo’lmoqda. Shu o’tgan yillar davomida biz o’z mustaqilligimizni mustahkamlab o’ziga xos va mos yo’limizni tanlab olganmiz. Mustaqillik jihatdan olib qaraganda ham bizda o’z sivilizatsiyamizni yaratishga barcha sharoitlar bor. Mustaqilligimizni ta’minlab va himoya qiluvchi professional armiyaga ham egamiz.
qonun. Bir madaniy-tarixiy tur sivilizatsiyasining boshlanishi boshqa turlarga o’tmaydi. Har bir tur uni ozmi- ko’pmi unga zamondosh bo’lgan yoki undan oldingi sivilizatsiyalar tasirida yaratadi. Demak tom ma’noda sivilizatsiyani noldan yaratib bo’lmas ekan. Bizning davlat tarixda O’rta Osiyo hududida mavjud bo’lgan sivilizatsiyalar va madaniyatlarning vorisidir. Biz davlat qurilishi, boshqaruv ishlarida bevosita bizdan oldingi sivilizatsiyalarga murojat etamiz. Ularning yutuqlaridan foydalanamiz, kamchiliklaridan xulosa chiqarishga harakat qilamiz. Bizdan oldingi va zamondosh sivilizatsiyalarning ilmiy yutuqlaridan bahramand bo’lamiz. Chunki o’z-o’zini cheklab qo’yish, izolatsiya qilish, “madaniy-tarixiy” tur sifatida yo’q bo’lishga olib keladi.
qonun. Har bir madaniy tur uni tashkil qiluvchi etnografik elementlar bir maqsad sari yo’naltirilib siyosiy davlatga aylantirilganda mukammallika erishadi.
Bu qoidaga ko’ra bir xalq faqatgina bir millatdan tashkil topib qolmaydi. Uning tarkibida shu xalq doirasidagi millat, urug’lar ham bo’ladi. Mana shu etnografik elementlar bir maqsad sari harakat qilsa faqatgina o’z urug’I yoki millatining manfaatini ko’zlamasdan butun xalq manfaati doirasidan kelib chiqib ish yuritsa shunda xalq istiqbolga, prezidentimiz ta’birlari bilan aytganda kelajagi buyuk davlatga aylanadi. Demak, 92 bovli o’zbek xalqini bir maqsad sari yo’naltirish kerak.
qonun. Madaniy-tarixiy turlar ko’pincha bir marta meva beradigan ko’p yillik o’simlikka o’xshaydi, yashash umri uzoq davom etadi lekin gullash va meva berish davri bir marta bo’ladi. Bu qoidagi to’liq qo’shilish qiyin, chunki tanazulga yuz tutish avvalambor millatning o’ziga bog’liq. Tarixdan ham gullab, bir marta meva bergan sivilizatsiyalarni ko’rishimiz va xulosa chiqarishimiz mumkin. Bir marta gullashni oldini olish va har doim yangilanib turishni ta’minlash kerak.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
Данилевский 1991 – ДанилевскийН.Я. Россия и Европа: Взгляд на культурные и политические отношения славянского мира к германо- романскому. М., 1991
