Jahon sivilizatsiyalar tarixi

Aralash lokal sivilizatsiyalar o`z dinamikasida bir-biriga mos bo`ladi, shuning uchun ularni bir necha guruhini ajratish mumkin. 1. O`rtayerdengizi – Yaqin Sharq guruhi bu hududda birinchi lokal sivilizatsiyalar (Misr, Mesopotamiya, Suriya va Falastin, Kichik Osiyo, Yunoniston, Italiya) paydo bo`ldi va gullab-yashnadi, ikkinchi supersiklda bu hudud (Italiyadan tashqari) tarixiy progress bosh sahnasidan ikkinchi eshelonga tushib ketdilar, qisman (Misr, Yaqin Sharq mamlakatlari) oldinga chiqib olgan Yevropa mamlakatlarining mustamlakachalik ekspansiyasiga uchradi.

2. Lokal sivilizatsiyalarning Osiyo guruhi-Hindiston, Xitoy, Yaponiya, Eron, O`rta Osiyo – bu yerda dunyto sivilizatsiyalarining almashuvi oldingi guruh bilan deyarli bir vaqtda boshlanadi. Ikkinchi supersikl boshida bu yerga jahon progressining epitsentri ko`chdi, keyin ayniqsa industrial jamiyat davrida sitagnatsiya (turg’unlik) kuzatiladi, tarixiy progressning borishi mustamlakachilik bilan uzilib qoladi. Past industrial sivilizatisiya boshlanishi bilan bu hududning bir qancha mamlakatlarini tarixiy progress epitsentriga kirish belgilari kuzatiladi.

Ga’rbiy Yevropa hududi (uning janubiy qismidan tashqari) o`z tarixiy yo`lini O`rtayerdengiziga qaraganda kechikib boshladi. Ikkinchi supersikldan (industrial sivilizatsiya arafasi) bu hudud dunyoni katta qismini bo`ysundirib oldinga chiqdi (Ispaniya, Britaniya, Fransiya mustamlaka imperiyalari). Lekin industrial davr oxirida G’arb sivilizatsiyasi o`zining yetakchilik mavqeini ko`p hollarda yo`qotdi.

• Amerika sivilizatsiyalari materiklarning (Shimoliy va Janubiy Amerika) ajralib qolgani uchun alohida yo`l bilan rivojlandilar. Yevropalik mustamlakachilar qadimgi sivilizatsiyalarni yo`q qildilar. Bu yerda yangi G’arbni Yevropa sivilizatsiyalariga nisbatan ularga qiz bo`lgan local sivilizatsiyalar paydo bo`ldi, lekin ular tezda mustaqil ritm tusini oldilar. XX asrda AQSh jahon liderlari qatoriga kirdi va Old davlatga aylandi. Janubiy va Markaziy Amerikada taraqqiyot mustamlakachilik hukmronligi tufayli to`xtab qoldi. Lekin XX asr oxirida tarixiy jarayonning jadallashuv jarayoni, uni epitsentrda yaqinlashuv belgilari ko`rindi.