«jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar»

---

1 
 
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
FARG’ONA POLITEXNIKA INSTITUTI 
ISHLAB CHIQARISHDA BOSHQARUV FAKULTETI 
“IQTISODIYOT” KAFEDRASI 
«JAHON IQTISODIYOTI VA 
XALQARO IQTISODIY 
MUNOSABATLAR» 
 
O’QUV FANIDAN 
O’QUV - USLUBIY MAJMUA 
Bilim sohasi: 
100000 
– Gumanitar soha
 
Ta’lim sohasi: 
110000 
– Pedagogika
 
Ta’lim yo’nalishi:
5111017 
-Kasb ta’limi (Iqtisodiyot)
Bilim sohasi: 
200000 
– Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq 
Ta’lim sohasi: 
230000 
– Iqtisod 
Ta’lim yo’nalishi:
5230100 
-Iqtisodiyot 
Bilim sohasi: 
 
200000 
– Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq 
Ta’lim sohasi: 
230000 
– Iqtisod 
Ta’lim yo’nalishi:
5230200 
-Menejment 
 
 
 
Farg’ona – 2020 

---

2 
5230100 
Iqtisodiyot, 
5230200 
Menejment 
va 
5111017 
Kasb 
ta’limi(iqtisodiyot) ta’lim yo’nalishlari talabalari uchun “Jahon iqtisodiyoti 
va xalqaro iqtisodiy munosabatlar”fanidan tayorlangan o’quv-uslubiy 
majmua Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 2015 yil 07 yanvardagi 32-
sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan fan dasturi asosida tayorlandi. 
 
Tuzuvchi:
“Iqtisodiyot”kafedrasi assistenti A.Ilyosov. 
Taqrizchi:
 Iqtisod fanlari nomzodi, dots M.Ashurov. 
 
O’quv uslubiy majmua FarPI Uslubiy kengashining 2020 yil “27” 
avgustdagi № 17 sonli Kengashida ko’rib chiqilgan va tavsiya etilgan. 
 

---

3 
 
Mundarija
 
O’QUV MATERIALLARI ........................................................................................................... 4 
MUSTAQIL TA’LIM MASHG’ULOTLARI ........................................................................... 73
GLOSSARIY................................................................................................................................ 76
 
ILOVALAR.................................................................................................................................. 
85

---

4 
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
 
FARG’ONA POLITEXNIKA INSTITUTI 
 
 
 
 
 
«JAHON IQTISODIYOTI VA 
XALQARO IQTISODIY 
MUNOSABATLAR» 
o’quv fanidan 
O’QUV MATERIALLARI
 
Farg’ona – 2020

---

5 
KIRISH 
 
Respublikamiz Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining iqtisodchi mutaxassislarini 
tayyorlaydigan barcha fakulьtetlarida fundamental iqtisodiy fanlardan biri hisoblangan “Jahon iqtisodiyoti 
va xalqaro iqtisodiy munosabatlar” fanini o’qitishning ahamiyati kattadir. 
Xo’sh, fanning maqsadi va vazifalari, uning o’quv jarayonida tutgan o’rni nimadan iborat. 
Ma’lumki, jahonda Birlashgan Millatlar Tashkilotiga a’zo bo’lgan 290 dan ortiq davlatlar mavjud bo’lib, 
bu davlatlar o’z iqtisodiyotini va xalqaro iqtisodiy munosabatlarini rivojlantirishlari bilan uch guruhga 
(rivojlangan, rivojlanayotgan, past rivojlangan davlatlarga) bo’linadi. Ular o’zlarining bir necha asrlar 
davomidagi iqtisodiy rivojlanishida turli ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va madaniy bosqichlarni bosib 
o’tganlar. 
Kishilik jamiyatida sinfiy jamiyatning vujudga kelishi (bu jarayon turli davlatlarda turli davrlarda 
ro’y bergan) bilan bog’liq holda, bozor munosabatlari ham turlicha shakllanib bordi. Bozor munosabatlari 
dastlab XVII- XIX asrlarda G’arbiy Yevropaning bir qator davlatlarida (Gollandiya, Angliya, Frantsiya, 
Germaniya, AQSH) tez rivojlanib borgan bo’lsa, ushbu mamlakatlar tomonidan mustamlaka qilingan 
Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasi davlatlari (Hindiston, Turkiya, arab davlatlari, Meksika va boshqalar) 
iqtisodiyoti esa ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va madaniy jihatdan nihoyatda tushkunlikka tushib qolgan edi. 
SHunday qilib, bozor munosabatlari bu davrda jahonning deyarli barcha davlatlarida hukmron bo’lgani 
bilan uning iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy va madaniy oqibatlari turlicha bo’lgan edi. 
Ma’lumki, iqtisodiy rivojlanish jahonning barcha davlatlari uchun umumiy tabiiy qonuniyatlari 
asosida boradi, ya’ni, aytmoqchimizki bozor munosabatlarining alohida ajratib olingan ko’rinishi yoki 
milliy libosi yo’q, ammo rivojlanishning o’ziga xos xususiyatlari, yo’llari mavjud bo’lib, ular jahonning u 
yoki bu mamlakatlarini jug’rofiy o’rni, tabiiy sharoiti, iqlimi, tabiiy resurslari, aholisi, iqtisodiy 
rivojlanish darajasi va munosabatlarining ko’pgina boshqa sabablariga ko’ra turlicha bo’ladi. SHuning 
uchun ham jahondagi ba’zi bir davlatlar yuqori darajada, ayrimlari o’rtacha va past (qoloq) rivojlangan 
bo’ladi. Bu davlatlarning (ayniqsa, AQSH, Angliya, Germaniya, Frantsiya, Yaponiya, Gollandiya) 
iqtisodiy yutuqlarini atroflicha tahlil etish, ularning iqtisodiy-ijtimoiy, siyosiy va madaniy rivojlanish 
yo’llaridan o’rnak olish ham nazariy, ham amaliy ahamiyat kasb etadi. “O’zbekiston jahondagi yirik, 
xalqaro maydonda yetakchi o’rin tutadigan davlatlar - AQSH, Rossiya, Yaponiya, Xitoy, Germaniya, 
Frantsiya va Yevropa Ittifoqining boshqa mamlakatlari bilan hamkorlik munosabatlarini rivojlantirish va 
mustahkamkamlashga alohida e’tibor beradi”
1
- degan edi O’zbekiston Respublikasi Prezidenti 
I.A.Karimov. 
Xullas, Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining Universitet va institutlarini iqtisodiy 
yo’nalishidagi barcha fakulьtetlarida “Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar” fanini 
o’qitish muhim ahamiyatga molikdir. CHunki, O’zbekiston Respublikasi o’z mustaqilligini qo’lga 
kiritganidan so’ng jahonning ko’plab (160 dan ortiq) mamlakatlari bilan savdo-iqtisodiy, siyosiy-
diplomatik va madaniy hamkorlik qilmoqda. SHu sababli jahon mamlakatlari bilan xalqaro iqtisodiy 
munosabatlarni to’g’ri olib borishi uchun ham boshqa bir qator davlatlarning (ayniqsa, rivojlangan 
yetakchi davlatlar bilan bir qatorda rivojlanayotgan davlatlarni ham) iqtisodiy rivojlanish yo’llarini 
(modellarini) keng, har tomonlama o’rganishi va xulosalar chiqarish zarur hisoblanadi. O’zbekiston 
Respublikasi Oliy Kengashining XIII sessiyasida Respublika Prezidenti I.A. Karimov, - “Bizning o’z 
istiqlol va taraqqiyot yo’limiz respublikaning o’ziga xos turmush tarzini, shart-sharoitlarini va 
xususiyatlarini, xalq an’analari va urf-odatlarini har tomonlama hisobga olishga asoslangan. Ayni paytda 
jahon mamlakatlari amaliyoti to’plagan, iqtisodiy jihatdan rivojlangan davlatlar qatoriga o’tgan 
mamlakatlar orttirgan ijobiy tajribalarni ham hisobga oladi”, - deb ko’rsatgan edi.