Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar fanidan

---

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON 

MILLIY UNIVERSITETI IQTISODIYOT 

FAKULTETI IQTISODIYOT YO’NALISHI 

 

JAHON IQTISODIYOTI VA XALQARO 

IQTISODIY MUNOSABATLAR FANIDAN 

РЕФЕРАТ 

 

Mavzu: “XXI asr boshlarida xalqaro 

savdoning rivojlanish hususiyatlari, 

muammolari va hal etish istiqbollari". 

 

 

 

 

 

 

 

Topshirdi: Tohirov M. 

 

 

 

 

 

 

Tekshirdi:  Rahmatova N 

 

TOSHKENT – 2014 

---

 

Reja: 

I.  Kirish 

II.   

1. Jahon bozori. 

2. Xalqaro  savdoning  xususiyatlari  va  rivojlanish 

bosqichlari.

 

3. Jahon savdosining tarkibi va o‘zgarish tendensiyalari. 

4. Xalqaro savdo tashkilotining taxminlari. 

5. Tashqi savdo aylanmasi. 

6. O‘zbekistonning tashqi savdosi. 

III.  Xulosa 

IV.  Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

KIRISH 

Xalqaro  savdo  —  bu  turli  davlat-milliy  xoʻjaliklari 

oʻrtasidagi  tovar  va  xizmatlarning  ayirboshlash  jarayonidir. 

Xalqaro  savdo  qadimdan  mavjud  boʻlsada,  faqat  XIX  asrga 

kelib,  yaʼni  deyarli  barcha  rivojlangan  mamlakatlar  xalqaro 

savdo  aloqalarida  ishtirok  eta  boshlashi  bilan  jahon  bozori 

shakliga kirdi. Xalqaro savdo tashqi savdo aylanmasi, eksport va 

import, savdo balansi kabi koʻrsatkichlar bilan tavsiflanadi. 

Xalqaro  savdo  va  hamkorlik  ko‘pchilik  mamlakatlarga 

yuqori foyda ko‘rishiga asos bo‘lib kelmoqda, masalan bugungi 

kunda  rivojlanayotgan  mamlakatlar  rivojlangan  mamlakatlarga 

va  o‘tish  iqtisodiyoti  mamlakatlariga  har  xil  turdagi  Tovar  va 

xizmatlar  eksport  qilmoqda.  Bugungi  kunda  rivojlanayotgan 

mamlakatlar ichidan Xitoy va Xindiston asosan xalqaro savdoda 

uushi  keskin  oshib  borayotgan  mamlakatlardan  hisoblanadi. 

Xalqaro  savdoning  yana  bir  afzallik  tomoni  shundaki,  ko‘plab 

mamlakatlardagi  kambag‘allik  muammosini  qisqartirishga 

yuqori  axamiyat  kasb  etayotganidir.  Hindistonda  60-70-yillarda 

kambag‘allik  atigi  1%ga  ham  qisqarmagan,  ma‘lum  vaqtlardan 

so‘ng  globalizatsiya  va  integratsiya  yordamida  ishlab  chiqarish 

---

xizmat  ko‘rsatish  talim  va  boshqa  barcha  soxalarda  o‘sish 

kuzatiladi.    Xalqaro  hamkorlikning  kuchayishi  natijasida 

yaxshiroq ta‘lim va sog‘lik tizimini yo‘lga qo‘yish imkoni paydo 

bo‘ladi.  Bugungi  kunda  xalqalaro  savdo  aloqalar  tobora 

chuqurlashib  bormoqda  ayniqsa  bu  borada  rivojanayotgan 

mamlakatlarning ulushi  oshib bormoqda  Xalqaro savdo 2014-

yilda  4.7%  ga  o‘sishi  bashorat    qilinmoqda,  O‘tgan  ikki  yillik 

2.2% dan yaxshiroq va buning orqasida rivojlangan mamlakatlar 

turibti.  Bizga malumki tashqi savdo o‘sishi bilan jahon iqtisodi 

ham  rivojlanadi.  Garchi  2014-yilga  qilingan  reja    4.7%  o‘tgan 

yilga  nisbatan  ikki  barobar  bo‘lsa  ham  bu  ko‘rsatkich  20-yillik 

o‘rtcha  ko‘rsatkichdan  pastda  yani  5.3  foiz  o‘shish  suratidan; 

Ushbu  sekin  o‘sishga  asosiy  sabablardan  biri  bu  rivojlangan 

mamlakatlarning  birgalikdagi    importga  bo‘lgan  talabining 

o‘shishidir,  bu  o‘sish  2.1foizni  tashkil  qildi.    Export  jihatdan 

qaraganda  rivojlangan  va  rivojlanayotgan  mamlakatlar  ikkalasi 

ham faqat kichikroq hajmda  ijobiyo‘sishga erishadi(rivojlangan 

mamlakatlar  1.5%  va  rivojlanayotgan  mamlakatlar3.3  %  mos 

ravishda). 2013-yilda, dollar qiymatidagi tovarlar eksporti  2.8% 

gao‘sdi  va  18.8  trln  dollarni  tashkil  qildi;  Bu  davrda  savdo 

xizmatlari  eksporti  5.5%ga  o‘sdi  va  bu  4.6  trln  dollarni  tashkil 

qildi.  Expertlarning  xulosalariga  ko‘rajahonYaIM  3%  ga  bozor 

---

almashinuv baxosi biolan hisoblagandava bu 2015-yilda 3.1%ni 

tashkil qilishi rejalashtirilmoqda; 

Xalqaro  savdo  trendlari.  Bugungi  kunda    transport  va 

axborot  komunikatsiya  almashinuvi  narxida    sezilarli  pasayish 

kuzatildi,  xalqaro  savdo  sistemasida    geosiyosat  hal  qiluvchi 

axamiyat  kasb  etadi.  So‘nggi  30-yil  mobaynida    tovarlar  va 

savdo  xizmatlari    yiliga  o‘rtacha  7%  ga  o‘sdi  va  mos  ravishda 

o‘zinig  eng  yuqori  nuqtalari  18trln  dollar  va  4  trln  dollarga 

yetdi.1980  va  2011-  yillarda    rivojlanayotgan  mamlakatlar 

dunyo export-importi ulushida sezilarli o‘sish kuzatildi; Duynyo 

exportidagi  ulushi  34%  dan  47%  ga    yetdi;Dunyo  importidagi 

ulushi esa  

29%  dan  42%  ga  o‘sdi,    ushbu  o‘sish 

ko‘rsatkichlarida 

opsiyo 

mamlakatlari 

o‘suvchi 

rolnin 

o‘ynamoqda;  So‘nggi bir nechta o‘n yillikda jahon savdosi sal 

kam  ikki  barobarga  o‘sdi  ,  xuddi  jahon  ishlab  chiqarish  tezligi 

kabi  va  bu  bildiradiki,  xalqaro  taklif  zanjiri  darajasinig  oshib 

bormoqda  va  qo‘shilgan  qiymat  juda  muhim  ahamiyat  kasb 

etmoqda;     

---